Odmiany z odpornością

Podstawowym celem hodowli odpornościowej rzepaku ozimego jest otrzymanie nowych odmian, które w warunkach naturalnych nie ulegają porażeniu przez patogeny, w tym na grzyby powodujące suchą zgniliznę kapustnych.

W Polsce po raz pierwszy objawy suchej zgnilizny kapustnych opisano w połowie lat 50. XX w. Wówczas doniesienia dotyczyły warzyw należących do rodzaju Brassica. Zwiększenie areału uprawy rzepaku przyczyniło się do wielkiej ekspansji choroby, ponieważ wywołujące ją patogeny znalazły dodatkową roślinę żywicielską, należącą do tego samego rodzaju co kapusta. Na plantacjach rzepaku chorobę po raz pierwszy zaobserwowano pod koniec lat 70. W latach 80. występowała na rzepaku w Polsce jedynie sporadycznie i nie powodowała strat plonu. Od tego czasu sytuacja diametralnie się zmieniła. Sucha zgnilizna kapustnych to groźna choroba rzepaku występująca powszechnie na roślinach uprawianych w całym kraju. Według szacunków Instytutu Ochrony Roślin – PIB, straty w plonowaniu rzepaku zazwyczaj wynoszą do 20%, ale mogą sięgać nawet do 60%.

Sprawców jest dwóch

Sprawcami choroby są dwa gatunki należące do rodzaju Leptosphaeria:
L. maculans i L. biglobosa. Oba grzyby zazwyczaj występują w kompleksie, lecz w różnych latach, sezonach, rejonach geograficznych i na różnych odmianach rzepaku ich proporcja może się znacznie różnić. Wywołują podobne objawy chorobowe. Na liściach występują w formie zielono-szarych lub płowobeżowych plam z czarnymi punkcikami, które są owocnikami patogenów. Ich liczna obecność na liściach może się wiązać ze stratą powierzchni asymilacyjnej.

Porażają głównie liście i łodygi

W miarę wzrostu grzybni jej strzępki przerastają blaszkę liściową, ogonek liściowy i docierają do łodygi. Wzrost patogenów wczesną wiosną przebiega wewnątrz łodygi i objawy nie są widoczne na zewnątrz. Ta faza rozwoju choroby nazywana jest fazą latentną lub fazą ukrytą. Jednak wraz z upływem czasu na łodygach rzepaku pojawiają się ciemne, rozległe plamy, które z czasem w środku jaśnieją i są otoczone brązową obwódką. Wewnątrz łodyg grzyby mogą powodować zablokowanie wiązek przewodzących, czego wynikiem jest zahamowanie transportu wody i składników odżywczych,
co często prowadzi do przedwczesnego zamierania roślin.

Infekcja łodyg może się przyczyniać do porażenia łuszczyn, na których występują wówczas plamy z piknidiami. Porażeniu mogą wtedy ulec nasiona rzepaku, które następnie stanowią kolejne źródło infekcji. Objawy na łuszczynach bardzo często obserwowane są w Australii, natomiast w Europie głównie stwierdza się porażenie liści i łodyg.

dr Joanna Kaczmarek, prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka

Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu

fot. Kaczmarek

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 7/2021 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”