O zagrożeniach podczas magazynowania nasion

Magazynowanie nasion rzepaku wymaga znacznie więcej uwagi i wysiłku niż magazynowanie ziarna zbóż. Większe jest też ryzyko powstawania uszkodzeń powodowanych przez żerujące szkodniki i w wyniku psucia się surowca. Co warto wiedzieć o zagrożeniach i działaniach prewencyjnych u progu żniw?

Nasiona rzepaku, w odróżnieniu od ziarna zbóż, są znacznie bardziej narażone na uszkodzenia i psucie się, ze względu na inny skład chemiczny. Wynika to przede wszystkim z wysokiej zawartości tłuszczu (oleju), który może stanowić ponad 40%. Nadmierna wilgotność nasion sprzyja procesom psucia się nasion i powoduje, że stają się one bardziej miękkie, a tym samym łatwiej dostępne dla różnych szkodników magazynowych, jak również mikroflory bakteryjno-grzybowej. Zbyt mała wilgotność nasion (poniżej 5%) też nie jest dobra, bowiem stają się one wtedy kruche i podatne na pękanie, co także przyspiesza procesy psucia się i ułatwia żerowanie niektórym szkodnikom. Negatywnie na zmagazynowane złoże rzepaku oddziałuje też obecność nasion uszkodzonych, niedojrzałych, zapleśniałych i zanieczyszczeń organicznych.

Roztocze powodują największe straty

Są niewielkie – 0,4-1 mm, mają kuliste lub owalne ciała. Ukrywają się w złożu nasion w różnych miejscach i na różnej głębokości i bardzo trudno je wykryć. Mają gryzący aparat gębowy i żerując, stopniowo rozdrabniają i rozkruszają nasiona. Stąd popularna nazwa „rozkruszki”. Do prawidłowego rozwoju potrzebują wody, dlatego najliczniej gromadzą się w miejscach o większej wilgotności, w których zwykle rozwija się już mikroflora bakteryjno-grzybowa. W miejscach suchych, o wilgotności surowca do 7%, ich liczebność nie przekracza 100 osobników/kg nasion. Już niewielki wzrost wilgotności, do 9%, powoduje zwiększenie liczebności do kilku tysięcy osobników/kg nasion, a przy wilgotności 13% może przekroczyć ona nawet 10 000 osobników/kg nasion. Warto o tym pamiętać podczas magazynowania rzepaku!

W magazynach z nasionami rzepaku zwykle występują: rozkruszek mączny, rozkruszek drobny, rozkruszek wydłużony i roztoczek owłosiony. W optymalnych warunkach (temperatura powyżej 25°C i wilgotność względna powietrza powyżej 85%) rozwijają się w krótkim czasie i w miesiącu mogą pojawić się nawet 3 pokolenia potomne. Minimalną temperaturą dla rozkruszka mącznego jest 3°C, dla roztoczka owłosionego 5°C, dla rozkruszka drobnego 8°C, a dla rozkruszka wydłużonego 9°C. Warto to wiedzieć i praktycznie wykorzystać, zapewniając odpowiednie warunki przechowywania, co znacząco obniży ewentualne straty surowca.

tekst i fot. dr inż. Paweł Olejarski

Sitogran, Poznań

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 07/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”