Nowe odmiany żyta ozimego

Poszukując odmian żyta do siewu, rolnicy zwracają uwagę przede wszystkim na wysokość ich plonowania. Nie można jednak strategii zasiewów opierać tylko na tym parametrze. Warto również zapoznać się z ocenami wylegania, podatności na choroby czy przydatności w żywieniu zwierząt. Każdy z tych elementów ma bowiem praktyczne i ekonomiczne uzasadnienie, a większość z nich uwzględniają badania PDO.

Według danych GUS powierzchnia uprawy żyta ozimego w 2023 r. wynosiła 728 tys. ha. Mimo że była większa niż rok wcześniej, na przestrzeni ostatnich 20 lat obserwuje się wyraźny spadek powierzchni uprawy tej rośliny. Nie wpływa to jednak znacząco na brak zainteresowania producentów tym gatunkiem, gdyż żyto ozime nadal wysoko klasyfikuje się w rankingu najpowszechniej uprawianych zbóż w Polsce.

Jego fenomenem, którym znacząco różni się od innych gatunków zbóż, są stosunkowo niewielkie wymagania. Szczególnie wyróżnia się tym, że toleruje wadliwe właściwości fizyczne i kwaśny odczyn gleby, prowadzi oszczędną gospodarkę wodną oraz jest niezastąpione w uprawie na glebach kompleksów żytnich. W minionym trzyleciu żyto ozime zajmowało około 12% powierzchni uprawy wszystkich zbóż. Najwięcej uprawia się go w województwach: łódzkim (19,4%), zachodniopomorskim (18,8%) i lubuskim (18,0%), najmniej natomiast na południu kraju, w województwach małopolskim (1,2%), opolskim (3,4%) i podkarpackim (3,5%).

Coraz więcej odmian mieszańcowych

Po tegorocznych rejestracjach Krajowy rejestr (KR) żyta ozimego nie uległ znaczącej zmianie. Wpisano cztery odmiany mieszańcowe: KWS Cursor, KWS Fidalgor, SU Atum i SU Ivar oraz osiem odmian, które są składnikami odmian mieszańcowych. W br. skreślono z rejestru mieszańcowe odmiany KWS Novor i SU Isaksson oraz 4 składniki odmian mieszańcowych, natomiast w 2023 r. jedną populacyjną (Matador), trzy mieszańcowe (Gradan, Piano i SU Nasri), a także osiem składników odmian mieszańcowych.

Aktualnie KR liczy 83 odmiany żyta ozimego, z których 52 przeznaczone są do uprawy głównie na ziarno (24 odmiany populacyjne, 28 odmian mieszańcowych) oraz 28 na składniki odmian mieszańcowych. W KR znajdują się także trzy odmiany przeznaczone do uprawy na zieloną masę. Obecnie w doświadczeniach rejestrowych badane są kolejne dwie odmiany z przeznaczeniem do uprawy na zieloną masę.

Plonowanie w doświadczeniach PDO

Sezon wegetacyjny 2022/2023 był korzystny dla uprawy żyta ozimego, mimo że uzyskane plony były niższe niż w 2022 r. Średni plon ziarna odmian wzorcowych na przeciętnym poziomie agrotechniki (a₁) w doświadczeniach PDO wyniósł 81,5 dt/ha (dla czterech odmian wzorcowych – dwóch populacyjnych i dwóch mieszańcowych) i był o 6,4 dt/ha niższy niż w 2022 r., ale o 5,8 dt/ha wyższy niż w 2021 r.

Sukcesem w hodowli nowych odmian żyta było stworzenie form mieszańcowych plonujących wyraźnie wyżej w porównaniu do odmian populacyjnych. Do najlepszych pod tym względem należą zwłaszcza: KWS Tayo, KWS Fidalgor i SU Ivar. Osiągają one plon na poziomie 114-116% wzorca, czyli o 22-24% powyżej najlepszej odmiany populacyjnej Dańkowskie Avanti (92% wzorca) oraz o 29-31% od najgorzej ocenianej populacyjnej odmiany Antonińskie (85% wzorca). Również poziom plonowania najgorzej plonującej mieszańcowej odmiany Tur (100% wzorca) jest wyraźnie wyższy od najlepiej plonującej odmiany populacyjnej.

mgr inż. Anna Skrzypek

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej

Fot. Fiedler

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2024 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”