Bioróżnorodność mikrobiologiczna gleb

Warto poszerzyć wiedzę na temat problemów związanych z jakością gleb rolniczych oraz podjąć działania zmierzające do ochrony gleb, ze szczególnym uwzględnieniem roli mikroorganizmów.

Gleby zalicza się do najważniejszych zasobów przyrody, ponieważ zapewniają możliwość produkcji żywności dla ludzi i paszy dla zwierząt. Jednak jako wytwory natury łatwo są zniszczalne i trudno odnawialne. Gleby zadbane, prawidłowo zagospodarowane, z wysoką zawartością materii organicznej i próchnicy oraz z bogatą bioróżnorodnością mikrobiologiczną stanowią ogromny potencjał dla uprawy roślin i są ogromnym bogactwem dla ludzi.

Silna degradacja gleb

Jednakże w wyniku stosowania intensywnych metod uprawy w wielu rejonach kraju następuje zmniejszenie żyzności gleb, charakteryzujące się m.in. ograniczeniem bioróżnorodności, nagromadzeniem w glebach mikroorganizmów szkodliwych i patogenów roślin, nagromadzeniem pozostałości pestycydów, ich pochodnych i innych toksyn. Jakość użytków rolnych w Polsce jest niższa niż średnia w Europie. Większość gleb jest lekkich (klasa bonitacyjna IVb) i ok. 60% kwaśnych i bardzo kwaśnych (dwukrotnie więcej niż w UE). Gleby te zawierają poniżej 2% próchnicy. Intensywna uprawa w monokulturze trwającej wiele lat powoduje degradację wskutek niedostatecznego nawożenia organicznego, nadmierną mineralizację masy organicznej gleby, utratę składników mineralnych, zwiększenie podatności na erozję. Zjawiska te będą się nasilały wskutek zmian klimatycznych, takich jak wzrost temperatury w okresie wegetacji i zmniejszanie opadów. W związku z powyższym należy podjąć działania prowadzące do odbudowy żyzności gleb po okresie ich  intensywnego i niewłaściwego użytkowania lub ich degradacji wskutek innych czynników (np. powodzie, susze).

Jak zwiększyć próchnicę glebową?

Poprawę gleb można uzyskać m.in. indukując zmiany w populacjach mikroorganizmów glebowych. Ich bogactwo gatunkowe, wielkość populacji, aktywność w rozkładzie materii organicznej i uruchamianiu nieprzyswajalnych form pierwiastków są niezbędne w utrzymaniu właściwej jakości gleb, stwarzając tym samym roślinom optymalne warunki wzrostu.

tekst i fot. dr Beata Kowalska
Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”