Azot – najbardziej dynamiczny pierwiastek

Azot jest głównym składnikiem plonotwórczym, który podlega nie tylko dynamicznym zmianom w glebie, ale także regulacjom prawnym.

Spośród aktów prawnych dotyczących problematyki azotu do najważniejszych zalicza się Dyrektywę Azotanową i Dyrektywę NEC (ang. National Emission Ceilings). Obowiązujące regulacje prawne wynikają ze zobowiązań Polski wobec wymogów stawianych przez Unię Europejską.

Dyrektywa Azotanowa

Zapoczątkowaniem zmian była implementacja zapisów Dyrektywy Azotanowej, której główna idea sprowadza się do ograniczenia wymywania azotanów do wód gruntowych i powierzchniowych. Aktem prawnym regulującym wprowadzenie w życie przepisów związanych z realizacją programu azotanowego było Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2018 r. Stanowi ono wypełnienie upoważnienia ustawowego z art. 106 ust. 4 Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. 2017, poz. 1566), w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U. 2018, poz. 1339), z późniejszymi zmianami (Dz.U. 2020, poz. 243). Wprowadzone modyfikacje i regulacje prawne wskazują, że aktualne zarządzanie azotem w gospodarstwie rolnym i dobór nawozów azotowych nie może być działaniem ani przypadkowym, ani dowolnym. Zgodnie z przyjętymi zmianami, ściśle zostały określone nie tylko terminy stosowania nawozów naturalnych i zasady ich składowania, ale również wprowadzono obowiązek przygotowywania planu nawożenia azotem w zależności od wielkości gospodarstwa i skali jego produkcji.

Dyrektywa NEC

Kolejna regulacja prawna dotycząca ograniczenia strat azotu (Dyrektywa NEC) ma na celu zredukowanie rozproszenia tego składnika do atmosfery w formie amoniaku. Cel ten jest realizowany przez wskazane działania i środki wynikające z programów zawartych w określonych aktach prawnych. Rolnictwo odpowiada za 94% emisji amoniaku, który bardzo łatwo ulega transformacji do innych związków azotu i może powodować sekwencję negatywnych skutków w atmosferze, w ekosystemach lądowych, w wodach słodkich i systemach morskich oraz oddziaływać na klimat, co jest określane mianem kaskady azotowej. W precesje emisji amoniaku dominuje głównie produkcja zwierzęca (79%). W obszarze rozproszenia gazowych form azotu nie można jednak pominąć produkcji roślinnej. Niewłaściwe stosowanie mineralnych nawozów azotowych w formie amonowej oraz amidowej powoduje niekorzystne zmiany w środowisku.

tekst i fot. prof. dr hab. Renata Gaj

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 11-12/2021 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”