Azot po raz trzeci – dawać czy nie dawać?

W uprawie pszenicy jakościowej standardowe jest stosowanie trzeciej dawki azotu, która decyduje przede wszystkim o jakości ziarna. Warunkiem niezbędnym jest dobra wilgotność gleby.

Ta dawka azotu korzystnie wpływa nie tylko na jakość ziarna, ale także w pewnym stopniu zwiększa jego plon poprzez wzrost trzeciej składowej plonu, jaką jest masa 1000 ziaren (MTZ). Jest to cecha, która ma najmniejszy wpływ na plon ziarna. Pierwsze dwie składowe: obsada kłosów produkcyjnych oraz liczba ziarniaków w kłosie były kształtowane przez pierwszą i drugą dawkę azotu. Te dwie cechy mają główny i decydujący wpływ na wielkość plonu ziarna.

Czynnikiem, który w największym stopniu decyduje o efektywności zastosowanego składnika, jest wilgotność gleby. Azot z nawozów, aby został pobrany przez rośliny, musi się rozpuścić w glebie. Dlatego idealna byłaby aplikacja na wilgotną glebę lub przed spodziewanym intensywnym deszczem. Problematyczne jest stosowanie nawozów azotowych w warunkach suszy. Nie przynosi ono bowiem oczekiwanych efektów, a może być wręcz szkodliwe dla roślin. Innym czynnikiem jest zdrowotność łanu. Gdy rośliny są porażone przez choroby i/lub uszkodzone przez szkodniki, to nawożenie w trzecim terminie będzie nieefektywne, bo rośliny nie będą
w stanie dobrze wykorzystać zastosowanego składnika.

Pamiętaj o odmianie

Nie można zapomnieć o czynniku odmianowym. Odmiany pszenicy (ozimej i jarej) dzieli się obecnie ze względu na wartość technologiczną na grupy: E – elitarne chlebowe,  A – jakościowe chlebowe, B – chlebowe, C – pastewne lub inne, K – na ciastka. Przy ocenie wartości technologicznej bierze się pod uwagę cechy ziarna, mąki, ciasta i pieczywa: zawartość białka, liczbę opadania, wskaźnik sedymentacji Zeleney’ego (SDS), wydajność mąki, wodochłonność  mąki, rozmiękczenie ciasta, energię ciasta i objętość chleba (tabela). Klasyfikację odmian przeprowadza COBORU w skali 9-stopniowej  (1 – wartość najgorsza, 9 – wartość najlepsza). Odmiany z grupy E charakteryzują się bardzo dobrą wartością przemiałową i wypiekową, A – dobrą wartością przemiałową
i bardzo dobrą wypiekową, B – dobrą wartością przemiałową i wypiekową. W uprawie tych odmian powinno się stosować trzecią dawkę azotu. Stosowanie tego składnika w odmianach  z grupy C nie ma uzasadnienia, bo nie spowoduje to ich przeklasyfikowania do wyższej grupy. Założenia genetyczne tych odmian są bowiem inne, a wiele cech jakościowych nie ulega zmianie pod wpływem czynników agrotechnicznych, w tym stosowania azotu.    

Przestrzegaj przepisów

Ustalając wielkość trzeciej dawki azotu należy przestrzegać przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 stycznia 2023 r. w sprawie „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U.  z 2023 r., poz. 244). Gospodarstwa  o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych lub 50 ha upraw intensywnych, lub utrzymujące ponad 60 DJP zwierząt wg stanu średniorocznego mają obowiązek mają obowiązek opracowywania planu nawożenia azotem. W gospodarstwach mniejszych (do 100 ha użytków rolnych i do 60 DJP średniorocznie) nie ma takiego obowiązku, ale nie można przekraczać dopuszczalnych ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł, która dla pszenicy ozimej wynosi 200 kg N/ha, a pszenicy jarej – 160 kg N/ha (wartości podane w załączniku do rozporządzenia). Przyjmuje się, że pszenica, niezależnie czy jara czy ozima, pobiera do wyprodukowania 1 t ziarna wraz z odpowiednim plonem ubocznym 27 kg N. 

tekst i fot. dr hab. inż. Arkadiusz Artyszak, prof. SGGW
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 05/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”