Biostymulatory w produkcji roślinnej

Na rynku oferowane są mikrobiologiczne rozwiązania dla gleby, roślin i probiotyki dla zwierząt. Są także preparaty do wspomagania sporządzania kiszonek oraz środek do ograniczania rozwoju glonów i sinic w zbiornikach wodnych oraz zaprawy mikrobiologiczne.

Biopreparaty obejmują szeroką grupę produktów stosowanych w rolnictwie. Z założenia są to preparaty bezpieczne dla ludzi i środowiska, zawierające mikroorganizmy naturalnie występujące  w przyrodzie takie jak: bakterie, grzyby lub/i ich metabolity. Ze względu na działanie/przeznaczenie można je podzielić na grupy: 1) bionawozy i nawozowe produkty mikrobiologiczne stosowane jako substytuty nawożenia mineralnego lub wspieranie aktywności mikrobiologicznej gleby, 2) biostymulatory jako wsparcie wzrostu roślin i ich rozwoju, 3) biopestycydy jako produkty do ochrony roślin. Ogólnie należy przyjąć, że wszystkie biopreparaty z wyjątkiem biopestycydów to preparaty mikrobiologiczne, które po zastosowaniu na nasiona, powierzchnię roślin lub glebę kolonizują  ryzosferę lub wnętrze rośliny i wspomagają wzrost roślin i ich rozwój poprzez zwiększenie aktywności enzymatycznej gleby i jej mikrobiomu. Dzięki temu następuje zwiększenie dostępności podstawowych składników pokarmowych dla roślin, wiązanie azotu, przekształcanie związków fosforu w formy dostępne dla roślin oraz syntezę substancji o działaniu stymulującym dla roślin.

Pożyteczne bakterie

Stosowanie produktów mikrobiologicznych, szczególnie bakteryjnych ma bardzo szerokie zastosowanie: wspomaga przywracanie równowagi mikrobiologicznej gleby dzięki optymalnemu doborowi składu szczepów różnych gatunków bakterii; przyspiesza proces mineralizacji, który umożliwia zwiększenie dostępności składników pokarmowych powstałych w wyniku rozkładu masy organicznej; wykorzystuje zdolności niektórych mikroorganizmów do rozkładu trudno degradowalnych składników roślinnych jak ligniny, celulozy i hemicelulozy i aktywizuje proces próchnicowania, co utrzymuje w glebie odpowiednie stosunki powietrzno-wodne; zwiększa przyswajalność składników pokarmowych, utrzymuje w glebie wilgoć; zapobiega procesom nadmiernego ugniatania gleby oraz zabezpiecza rośliny przed wpływem niekorzystnych stresów dla roślin uprawnych; zawarte w biopreparatach bakterie pozwalają również utrzymać poprawną strukturę gruzełkowatą gleby.

Innowacyjne bionawozy

Bionawozy, w tym obornik czy kompost wzbogacone mikrobiologicznie są wdrażane do praktyki w celu dostarczenia składników odżywczych i poprawy wzrostu i plonowania roślin uprawnych oraz żyzności gleby. Produkowane są na bazie materii organicznej, ekstraktów roślinnych i pożytecznych mikroorganizmów (bakterie, grzyby mikroskopowe i grzyby mykoryzowe).  W bionawozach wykorzystywane są bakterie wiążące azot atmosferyczny dzięki wykorzystaniu przez nie nitrogenazy, które można podzielić na symbiotyczne i niesymbiotyczne bytujące w glebie i w tkankach roślin. Zatem wymienić tu można bakterie brodawkowe (Rhizobium, Bradyrhizobium, Mesorhizobium) iendofity, które swobodnie przemieszczają się wewnątrz tkanek rośliny (liście, korzenie) – są to bakterie akceptowane przez systemy immunologiczne roślin. Natomiast druga grupa to wolno żyjące bakterie z rodzaju Arthrobacter, Azomonas, Azospirillum, Azotobacter, Pseudomons, Xanthmonas, Xanthobacter, beztlenowe (np. Methanobacterium), fototrofy (np. Heliobacter, sinice), które podobnie jak bakterie brodawkowe doprowadzają do redukcji N₂ do NH₃  i wzbogacając glebę w azot.

Biostymulatory roślinne

Produkty te zawierają substancję  i/lub mikroorganizmy, których zadaniem po zastosowaniu na roślinę lub do jej ryzosfery jest stymulowanie naturalnych procesów, zwiększających pobieranie i wykorzystanie składników mineralnych, tolerancję na stresy abiotyczne, poprawę jakości plonów. Biostymulatory mikrobiologiczne to także te, które zawierają Azotobacter spp., Rhizobium spp., Azospirillum spp., grzyby mikoryzowe. Ponadto dostępne są jeszcze biostymulatory roślinne, inne niż mikrobiologiczne (np. zawierające aminokwasy, mikroelementy, związki humusowe, fitohormony). Przy stosowaniu biostymulatorów kluczowe jest odpowiednie dostosowanie preparatu do konkretnego gatunku rośliny i do warunków w jakich powinien być aplikowany.

prof. dr hab. Jolanta Kowalska
Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań

fot. Krzymińska

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 03/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”