Czy opłacalność buraków jest stabilna?

Trudna sytuacja na rynku zbóż zmusza rolników do poszukiwania alternatywnych upraw. Wielu z nich zastanawia się, czy warto wrócić do uprawy buraka cukrowego, która w przeszłości przynosiła wysokie dochody dla gospodarstwa rolnego.

Uprawa buraka cukrowego budzi w ostatnich latach wiele kontrowersji. Jest ona wymagająca, bardziej praco- i kapitałochłonna niż zboża, a jej opłacalność zależy w dużej mierze od sytuacji na rynku cukru, która w ostatnich latach ulegała znaczącym zmianom.

Rynek cukru

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej znacząco zmieniło krajowy rynek cukru. Największe zmiany dotyczyły koncentracji struktury własnościowo-wytwórczej wyrażającej się w zmniejszeniu liczby cukrowni. Ten sam kierunek przeobrażeń dotyczył uprawy buraka cukrowego. Liczba plantatorów buraka cukrowego zmniejszyła się z 76 000 w sezonie 2004/2005 do 27 294 w sezonie 2021/2022. Towarzyszył temu spadek areału zasiewów o blisko 30 tys. ha, wzrost średnich
plonów z 45 t/ha do 61,1 t/ha oraz wzrost produkcji z 12,6 do 15,3 mln ton. Na rynku zaczęły działać zagraniczne koncerny cukrownicze. Zmiany te spowodowały znaczący spadek cen surowca, co skłoniło rolników do rezygnacji z uprawy. W 2017 r. rynek uległ kolejnym zmianom dzięki zniesieniu kwotowania. Przeobrażenia te zwiększyły areał uprawy, gdyż nie była ona ograniczana przydzielonymi kwotami, co w konsekwencji oznaczało kolejny spadek cen surowca. Plantatorzy buraka cukrowego poddawani są ciągłemu wpływowi czynników zewnętrznych, które warunkują opłacalność produkcji. Dochodowość produkcji determinowana jest zatem przez uwarunkowania atmosferyczne, agrotechniczne oraz rynkowe. Ważnym wsparciem dla plantatorów buraków jest dopłata cukrowa, która rekompensuje w pewnym stopniu spadek cen surowca. Przed zniesieniem kwot płatność ta była naliczana do tony surowca, później jednak zastosowano naliczanie płatności do hektara zakontraktowanej uprawy zgłoszonej do wniosku o płatności bezpośrednie. Pomimo zniesienia kwotowania buraków cukrowych uprawa ta wymaga kontraktacji z cukrownią. Bez niej nie ma możliwości zbytu towaru.

dr hab. inż. Anna Nowak, prof. UP, inż. Rafał Wnuczek

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

fot. Wnuczek

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 06/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”