Dzikie gęsi – rosnące zagrożenie dla ozimin

W ostatnich kilkunastu latach można zauważyć w Polsce wyraźny wzrost liczebności populacji dzikich gęsi. Jest to związane z ociepleniem klimatu, szerokim spektrum zajmowanych przez nie siedlisk i wysoką udatnością lęgów.

Zwiększenie liczebności populacji tych ptaków najczęściej uwidacznia się w okresach ich migracji oraz w zimie, kiedy to zimujące u nas stada, liczące niekiedy kilkaset, a nawet tysiące osobników, żerują na zasiewach rzepaku ozimego i zbóż. W skrajnych przypadkach uprawy rzepaku ozimego mogą zostać doszczętnie zniszczone. Wielka atrakcyjność rzepaku dla dzikich gęsi, podobnie jak to ma miejsce w przypadku zwierząt jeleniowatych, spowodowana jest między innymi postępem hodowlanym, który pozbawił nowe odmiany tej rośliny wysokich zawartości substancji antyżywieniowych – kwasu erukowego i glukozynolanów. Podobna sytuacja może wystąpić na zbożach jarych, kiedy to gęsi (zwłaszcza gęś gęgawa, nazywana posiewnicą) zgryzają i wyciągają z ziemi młode rośliny na dużych powierzchniach pól.

Gęś zbożowa

Zwana niekiedy polną, należy do rzędu blaszkodziobych, rodziny kaczkowatych i jest w Polsce gatunkiem przelotnym, gniazdującym na dalekiej północy (Skandynawia – tundra, tajga – aż po Ural). Do Polski przylatuje z północy już pod koniec września i w październiku, przemieszczając się głównie w północnych i zachodnich rejonach kraju, choć można ją spotkać w całej Polsce. Migruje jesienią. Gęś zbożowa jest dużym ptakiem o długości ciała 70-87 cm i o rozpiętości skrzydeł 1,40-1,75 m, ważącym 2,0-4,1 kg. Ubarwienie ma szaro-brązowe w jaśniejsze prążki, łapy pomarańczowe, dziób czarny z pomarańczowymi plamami. Plenność samic wynosi 4-6 jaj, które wysiadują przez 25-30 dni. Zarówno samice, jak i samce opiekują się młodymi do momentu uzyskania przez nie zdolności do samodzielnego lotu, co następuje mniej więcej po dwóch miesiącach od ich wyklucia się z jaj.Gęsi zbożowe odżywiają się najczęściej roślinnością lądową, przybrzeżną oraz wodną. Najchętniej zjadają trawy, bardzo często jesienią i wczesną wiosną żerują więc na zasiewach zbóż, ale także rzepaku i na ścierniskach po kukurydzy i ziemniakach. W ostatnich latach bardzo wyraźnie wzrasta liczebność populacji tego gatunku i coraz częściej obserwuje się wielotysięczne stada, które za dnia żerują na polach i łąkach, a noce spędzają na odpowiednio dużych zbiornikach wodnych.Dzikie gęsi zbożowe tworzą w czasie przelotów charakterystyczne klucze w kształcie litery „V” lub liniowe, a lecąc, wydają charakterystyczne dźwięki zwane „gęganiem”. Największe zagęszczenie populacji tego gatunku w trakcie migracji jesiennej i wiosennej obserwuje się w zachodnich województwach Polski – głównie w rejonach: szczecińskim, gorzowskim, zielonogórskim, wrocławskim i poznańskim.

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań

fot. Węgorek

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 10/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”