Fosfor – nawozić czy nie?

To pytanie zadaje sobie wielu rolników. Od kilku miesięcy sytuacja na rynku nawozowym, spowodowana ciągłym wzrostem cen wszystkich nawozów, jest bardzo dynamiczna.

Pomimo upływu kilku miesięcy podwyżki cen nawozów trwające od połowy 2021 r. nie słabną, a wręcz przeciwnie, idą drastycznie w górę.

Dlaczego nawozy drożeją?

Szczególnie dotkliwy wzrost cen na poziomie 300% dotyczy nawozów azotowych oraz fosforanu amonu (wzrost w porównaniu do 2020 r. 200%). Zmiany cen nawozów mineralnych na krajowym rynku podążają za trendami obserwowanymi na rynku światowym, co wynika nie tylko z wysokiego poziomu importu i eksportu, ale też uzależnienia krajowego wytwarzania nawozów od importowanych surowców. Rodzima produkcja nawozów mineralnych w Polsce odbywa się w oparciu o surowce importowane – gaz ziemny, fosforyty i sól potasową, co decyduje o silnym powiązaniu polskiego rynku nawozów mineralnych z rynkiem międzynarodowym. Z uwagi na konieczność importu soli potasowej wykorzystywanej do produkcji, nawozy potasowe w zdecydowanej większości są wytwarzane w formie nawozów wieloskładnikowych.

Głównymi przyczynami wzrostu cen nawozów mineralnych w Polsce są: wzrost cen gazu ziemnego, podwyżki cen paliw ropopochodnych, wzrost kosztów zatrudnienia, wzrost cen uprawnień do emisji CO2, niekorzystny kurs walutowy oraz wzrost popytu w Indiach i Brazylii. Niewątpliwie główną przyczyną rosnących cen nawozów są głównie ceny surowców energetycznych, w tym gazu ziemnego, który jest podstawowym surowcem do produkcji nawozów azotowych i wieloskładnikowych. Produkcja nawozów azotowych oparta jest na amoniaku, z którego wytwarza się obecnie około 97% nawozów azotowych. Natomiast 80-90% całkowitych kosztów produkcji amoniaku, z którego wytwarza się nawozy azotowe, stanowi gaz ziemny. Amoniak wykorzystywany jest również do produkcji fosforanu amonu. W zależności od stopnia nasycenia kwasu fosforowego amoniakiem, uzyskuje się fosforan jednoamonowy (MAP – 12% N i 52% P2O5) lub dwuamonowy (DAP 18% N i 46% P2O5). Na ceny fosforanów wpływa także ich ograniczony import z Chin, które są kluczowym światowym producentem nawozów fosforowych. Istotnym czynnikiem decydującym w ostatnich miesiącach o wzroście kosztów produkcji nawozów mineralnych są także rosnące ceny uprawnień do emisji CO2, których cena w ciągu roku wzrosła ponaddwukrotnie.

Jak oszczędzać na nawożeniu?

Uwzględniając wysokie ceny nawozów w skali globalnej, można oczekiwać, że rolnicy na całym świecie będą ograniczać ich stosowanie, co w dłuższej perspektywie może negatywnie wpływać na wydajności produkcji roślinnej. Pesymistyczna prognoza wymusi na rolnikach poszukiwanie oszczędności, które w większości będą się odbywały kosztem dwóch składników, a mianowicie fosforu i potasu. Nawozy mineralne stanowią jeden z kluczowych elementów struktury kosztów w gospodarstwach rolnych, co w zasadniczym stopniu limituje poziom ich zużycia. Dlatego jawi się pytanie o postępowanie z najdroższym składnikiem, jakim jest fosfor: nawozić czy nie nawozić? A jeśli tak, to o ile zredukować jego dawkę? Odpowiedź na postawione pytania jest złożona i nie może być uniwersalna.

dr hab. Barbara Murawska

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 01/2022 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”