Jak biologicznie chronić rzepak przed agrofagami?

Aktualnie w Polsce do ochrony rzepaku ozimego zarejestrowanych jest: 120 insektycydów, 205 fungicydów oraz tylko 3 zaprawy. Są to chemiczne środki ochrony roślin. Dostępnych jest również 8 biopreparatów, zawierających czynniki biologiczne.

Powierzchnia uprawy rzepaku w Polsce rośnie z roku na rok. Zgodnie z danymi Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wynosi ona ponad 1,065 mln ha, a tegoroczne zbiory rzepaku szacuje się na 3,4-3,5 mln ton. Nadal dominuje chemiczna ochrona tej rośliny. Wg danych GUS, w 2020 r.
w Polsce do ochrony rzepaku ozimego stosowano 1,673 kg/ha substancji czynnych (s.cz.) środków ochrony roślin. Najmniej zużywa się insektycydów (0,145 kg/ha s.cz.), najwięcej herbicydów (0,911 kg/ha s.cz.), natomiast fungicydów stosuje się w ilości 0,515 kg/ha s.cz.

Metody biologiczne w ochronie rzepaku przed szkodnikami są bardzo ograniczone ze względu na mały asortyment zarejestrowanych środków biologicznych. Do tej pory zarejestrowano 8 biopreparatów, których substancją czynną są mikroorganizmy. Metody biologiczne polegają na wykorzystaniu żywych organizmów występujących w środowisku, czyli wirusów, mikroorganizmów (bakterie, grzyby) i makroorganizmów (entomofagi, nicienie owadobójcze, roztocza) do ograniczania populacji agrofagów roślin (szkodników, sprawców chorób i chwastów). Należy podkreślić, że środki biologiczne nie zwalczają populacji agrofagów tak jak zastosowane środki chemiczne, tylko w dłuższym okresie działania je ograniczają.

Bio w walce ze szkodnikami

Wiadomo, że spośród roślin oleistych w Polsce największa presja ze strony szkodników jest w rzepaku ozimym, m.in. z uwagi na długi okres wegetacji, który wynosi prawie 11 miesięcy. W warunkach Polski rzepak ozimy może być uszkadzany przez 20 gatunków szkodników o istotnym znaczeniu gospodarczym. Czy rzepak można chronić metodami biologicznymi? Tak, tylko należy przestrzegać pewnych zasad i mieć wiedzę, co na danym polu rzepaku się dzieje. Tylko własne obserwacje plantacji warunkują dobrą ocenę rzeczywistego zagrożenia jego upraw. Ważny jest monitoring, np. za pomocą żółtych naczyń wypełnionych wodą z płynem zmieniającym napięcie powierzchniowe. Należy również obserwować uszkodzenia na liściach. Ciepła i sucha pogoda sprzyja rozwojowi np. tantnisia krzyżowiaczka, którego gąsienice mogą powodować duże szkody na liściach poprzez zeskrobywanie dolnej skórki i miękiszu. Do zwalczania gąsienic uszkadzających liście w rzepaku jarym zarejestrowano trzy bioinsektycydy zawierające bakterię Bacillus thuringiensis var. aizawai. Najbardziej wrażliwe są młodsze stadia rozwojowe szkodnika.

tekst i fot. prof. dr hab. Danuta Sosnowska

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 09/2022 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”