Jęczmień na browar, kaszę i paszę

W ostatnich latach wielu rolników zrezygnowało z uprawy jęczmienia na rzecz kukurydzy,
która była bardziej opłacalna.

W 2022 r. jego powierzchnia uprawy w Polsce wyniosła przeszło 324 tys. ha i w porównaniu do poprzedniego roku zmniejszyła się o ok. 90 tys. ha, a jeszcze w 2019 r. jęczmień jary uprawiany był na 751 tys. ha (ARiMR). Po nieudanym dla kukurydzy 2022 r. pod względem wysokości plonów (susza) i bardzo dużym wzroście kosztów suszenia ziarna niektórzy rolnicy z powiatu brzeskiego zamierzają powrócić do uprawy jęczmienia na browar. Wydaje mi się, że jest to krok jak najbardziej słuszny, ponieważ potrzeby wodne jęczmienia są ok. dwa razy mniejsze niż kukurydzy.

Najważniejsze cechy biologiczne

Jęczmień jary jest o wiele bardziej tolerancyjny na wiosenne susze niż pszenica i owies, pomimo słabszego systemu korzeniowego. W fazie kiełkowania wytwarza 5-8 korzeni zarodkowych, natomiast liczne przybyszowe tworzą się od fazy krzewienia. Chłodna pogoda po wschodach sprzyja krzewieniu oraz zawiązywaniu obfitego systemu korzeniowego, ponieważ w niższych temperaturach szybciej rosną korzenie niż części nadziemne. Dlatego wczesny siew, sprzyjający rozwojowi korzeni, zwiększa odporność na suszę w późniejszych fazach rozwojowych i zapewnia lepsze plonowanie w lata suche. Okres rozwoju korzeni jęczmienia jarego trwa krócej niż u innych zbóż, przez co krótszy jest czas pobierania składników pokarmowych z gleby. Wynikają z tego duże potrzeby pokarmowe tej rośliny.

Jęczmień charakteryzuje się dużą krzewistością. Jego źdźbła są cienkie i wykazują dużą podatność na wyleganie. Najbardziej dorodne ziarniaki wydają kłosy z pędów głównych. Dlatego przy uprawie jęczmienia browarnego należy ograniczyć krzewienie przez gęściejszy siew.

Jęczmień jary lubi umiarkowane opady w okresie od siewu do końca krzewienia. To sprzyja wytworzeniu silnego i głębokiego systemu korzeniowego. W maju i czerwcu potrzeby wodne określane są na 130 mm, a w lipcu na 45 mm. Susza i nadmierne nasłonecznienie w okresie dojrzewania ziarna powodują wzrost ilości białka, spadek zawartości skrobi i gorsze wypełnienie ziarna. W rezultacie obniża się wartość browarna. Z kolei nadmiar opadów przedłuża wegetację, co może doprowadzić do wtórnego krzewienia i zawiązania ziaren na pędach bocznych. Wtedy łany nierównomiernie dojrzewają, a ziarno jest niewyrównane (duża ilość pośladu). Przy mokrej pogodzie zwiększa się presja chorób grzybowych z rodzaju Fusarium. Ziarno przeznaczone na słód musi być wolne od tych grzybów.

tekst i fot. dr Władysław Kościelniak

doradca rolny

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 03/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”