Lucerna – znakomity komponent paszy

Efektywność i wykorzystanie pastwisk zmniejszają się wraz ze wzrostem temperatury i ograniczoną ilością opadów w lipcu i sierpniu. Spowalnia w takich warunkach tempo odrostu runi, maleje wykorzystanie nawozów aplikowanych pod drugi odrost i pogarsza się strawność roślin. W tym okresie bardzo dobrym uzupełnieniem dawki pokarmowej dla krów może być zielonka z lucerny.

Bilans dawki pokarmowej dla przeżuwaczy oparty jest o wiele elementów. Dwa jej główne filary to białko i energia. O ile większą trudność sprawia pokrycie potrzeb energetycznych, o tyle bardziej kosztowne jest pokrycie potrzeb białkowych dla zwierząt. Wobec powyższego stwierdzenia lucerna jako gatunek bogaty w białko jest paszą objętościową, która nie może być pomijana podczas tworzenia bazy paszowej
w gospodarstwie. Sama kiszonka z kukurydzy nie zapewnia wyłączności w pokrywaniu zapotrzebowania na składniki pokarmowe, jak również nie zapewnia w diecie przeżuwaczy właściwej struktury fizycznej. Lucerna z dodatkiem traw jest świetną propozycją paszy poprawiającej strukturalność dawki pokarmowej dla krów. Udział lucerny i różnych gatunków traw w dziennej dawce pokarmowej stwarza szansę na lepsze ślinienie się krów i efektywniejsze przeżuwanie. Z jednego ha uprawy polowej samej lucerny jesteśmy w stanie zebrać od 8 do 10 ton suchej masy plonu. Oznacza to, że pozyskujemy z tego gatunku od 1,5 do 2,0 ton białka. Produkcja paszy z ha czystego zasiewu lucerny porównywalna jest często do wartości pięciu ton poekstrakcyjnej śruty rzepakowej. Zawartość białka ogólnego w mieszankach traw
z lucerną w zależności od jej udziału mieści się w szerokim zakresie – od 12 do 24% suchej masy pozyskiwanej paszy.

Zbiór lucerny w odpowiedniej fazie rozwojowej

Koszenie lucerny należy przeprowadzać na wysokość 7-8 cm. Szczególną uwagę należy zwrócić na wykorzystywany sprzęt do koszenia i liczbę wykonywanych przejazdów, aby w jak najmniejszym stopniu uszkadzać szyjki korzeniowe, które są organem spichrzowym lucerny. W okresie jesieni
w szyjce korzeniowej tworzone są zawiązki pączków, z których wiosną wyrastają nowe pędy. Stan szyjek korzeniowych oraz zawartość w nich substancji zapasowych decyduje o przezimowaniu, trwałości i plonowaniu uprawy lucerny w następnym roku.
W latach pełnego użytkowania w zależności od warunków panujących w okresie wegetacji zbieramy najczęściej od 4 do 5 pokosów. Wartość pokarmowa lucerny zależy przede wszystkim od fazy rozwojowej roślin w czasie zbioru. Najwyższy zbiór masy zielonej lucerny uzyskujemy zwykle w pierwszym pokosie, na który przypada 40-45% plonu łącznego. W drugim pokosie zbieramy 25-30%, w trzecim – 20-25% plonu rocznego. Czwarty pokos jest najniższy pod względem zbieranej biomasy i najsłabszej jakości. Bardzo istotne dla jakości lucerny przeznaczonej na paszę są jej fazy rozwojowe, w których wykonywany jest zbiór. Pierwszy pokos przeprowadza się w fazie początku pąkowania, drugi w fazie pełni pąkowania lucerny, która przypada na pierwsze dni lipca. Zielonka w tych fazach rozwojowych charakteryzuje się najwyższą jakością i strawnością. Trzeci pokos przeprowadzamy w fazie początku kwitnienia lucerny występującej w połowie sierpnia. Czwarty odrost w zależności od warunków wilgotnościowych i termicznych panujących latem przeprowadzamy na przełomie września i października, opóźniając zbiór aż do momentu kwitnienia lucerny. Celowe opóźnienie zbioru ostatniego odrostu korzystnie wpływa na stan szyjki korzeniowej lucerny oraz gromadzenie w niej materiałów zapasowych, co decyduje o przezimowaniu, trwałości i plonowaniu uprawy w przyszłym roku. W kolejnych latach użytkowania i powolnego wypadania lucerny oraz przerzedzania lucerniska w puste miejsca zaleca się wsiewać koniczynę czerwoną lub trawy, aby nie dopuścić do ekspansji chwastów. Poprzez regularne podsiewy możemy przedłużyć okres użytkowania lucerniska, modyfikować skład botaniczny runi oraz ciągle utrzymywać dobrą jakość pozyskiwanej paszy. 

tekst i fot. dr inż. Waldemar Zielewicz
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 01/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”