Małe rozkruszki przyczyną dużych strat

Roztocze magazynowe to najbardziej uciążliwe szkodniki, jakie mogą żerować na zmagazynowanych nasionach rzepaku. Są niewielkie, ukrywają się w złożu i trudno je wykryć. Ich skuteczne wyeliminowanie nie jest takie proste.

Roztocze to pajęczaki powszechnie występujące w środowisku naturalnym. Są także najmniejszymi i najczęstszymi szkodnikami w magazynach płodów rolnych. Żerują na różnych pokarmach, powodują ich stopniowe rozdrabnianie i rozkruszanie. Stąd popularna nazwa „rozkruszki”.

Lubią nasiona rzepaku

W magazynach z nasionami rzepaku najczęściej występują: rozkruszek mączny, rozkruszek drobny, rozkruszek wydłużony i roztoczek owłosiony. W optymalnych warunkach (temperatura powyżej 25°C i wilgotność względna powietrza powyżej 85%) rozwijają się bardzo szybko i w miesiącu mogą pojawić się już 1-3 pokolenia potomne. Samice składają nawet po kilkaset jaj, a do pełnego rozwoju rozkruszkom wystarczy od 10 do 22 dni.

Trudno je dostrzec

Rozkruszki mają kuliste lub owalne ciała wielkości 0,4-1 mm, porośnięte licznymi włoskami i szczecinkami różnej długości. Ich kolor jest zwykle brudnobiały, z odcieniem np. fioletowym, brązowym czy różowym. Dorosłe stadia mają 4 pary odnóży, co odróżnia je od owadów, które mają 3 pary nóg. Ze względu na niewielkie rozmiary, praktycznie poniżej granicy postrzegania ludzkiego oka, są bardzo trudne do bezpośredniego wykrycia w trakcie lustracji magazynu i surowca. Ich obecność zwykle stwierdza się dopiero w badaniach mikroskopowych. W złożu rzepaku rozkruszki mogą przebywać w różnych miejscach i na różnej głębokości. Do prawidłowego rozwoju potrzebują wody, dlatego też chętnie i licznie gromadzą się w miejscach o większej wilgotności, w których zwykle rozwija się już mikroflora bakteryjno-grzybowa. W miejscach suchych, o wilgotności surowca do 7%, ich liczebność nie przekracza 100 osobników/kg nasion. Niewielki wzrost wilgotności, już do 9%, powoduje wzrost liczebności do kilku tysięcy osobników/kg nasion, a przy wilgotności 13% może przekroczyć nawet
10 000 osobników/kg nasion. Warto o tym pamiętać podczas magazynowania rzepaku!

Odporne na niską temperaturę

Rozkruszki są wytrzymałe na długotrwały brak pożywienia i niską temperaturę, co pozwala im przetrwać niekorzystne warunki przez wiele miesięcy. Na przykład rozkruszek mączny może przeżyć bez pożywienia do 2 miesięcy, jednak wraz ze wzrostem wilgotności powietrza czas ten się wydłuża. Rozkruszki mogą rozwijać się i żerować w szerokim zakresie temperatur, co odróżnia je od większości owadów magazynowych.

tekst i fot. dr inż. Paweł Olejarski

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 6/2021 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”