Międzyplony – wiele zalet

Zmniejszenie niekorzystnych skutków uproszczeń oraz uprawy roślin zbożowych po sobie jest możliwe dzięki wprowadzaniu do płodozmianu roślin, które zmniejszają ryzyko występowania chorób grzybowych. Będą one dodatkowym źródłem pasz w gospodarstwie, a przyorywane resztki roślinne wzbogacą glebę w materię organiczną.

Międzyplony zmniejszają niekorzystne oddziaływanie na glebę upraw prowadzonych w monokulturach, wpływają fitosanitarnie i poprawiają drenaż gleby, polepszając właściwości fizyczne gleby i zwiększając jej produktywność. Wykorzystanie odmian mątwikobójczych gorczycy w międzyplonach ogranicza udział tych szkodników w kolejnym roku. Międzyplony pozostawione do wiosny pełnią rolę mulczu przy uprawach uproszczonych lub siewie bezpośrednim. Do roślin o działaniu fitosanitarnym należy między innymi: gorczyca biała, rzodkiew oleista, owies oraz rośliny bobowate.

Bobowate dają azot

Szczególnie rośliny bobowate posiadające głęboki system korzeniowy działają fitomelioracyjnie, przemieszczając z głębszych warstw gleby składniki mineralne takie jak: fosfor, wapń i potas, które są poza zasięgiem krótszych systemów korzeniowych zbóż, rzepaku czy kukurydzy. Ilość wolnego azotu związanego przez bakterie brodawkowe zasiedlające rośliny bobowate zależy od szczepu bakterii, gatunku rośliny i warunków glebowych. Każda z roślin bobowatych może współżyć tylko z określonymi dla danego gatunku bakteriami. Bakterie żyjące w symbiozie z łubinem mogą związać i wprowadzić do gleby od 40 do 260 kg azotu/ha/rok. W przypadku uprawy grochu może zostać związane od 50 do 250 kg azotu/ha/rok (tab. 1.). W przypadku mieszanek traw z roślinami bobowatymi uprawianymi na gruntach ornych każdy 1% udziału roślin bobowatych wnosi w ciągu roku ok. 3-4 kg N na 1 ha. Istotną cechą jest to, że azot wiązany przez bakterie wykorzystywany jest w 100% przez rośliny następcze, natomiast azot z nawozów mineralnych wykorzystywany jest w roku jego aplikacji tylko w 50-60%. Z tych powodów gatunki roślin bobowatych są bardzo popularne i chętnie wykorzystywane w mieszankach przygotowywanych z myślą o wysiewie w międzyplonach. Bardzo ważnym elementem jest tworzenie warstwy okrywowej gleby w okresie, gdy nie mamy jeszcze roślin na polach w uprawie głównej. Międzyplony pełnią funkcję ochronną dla wierzchniej warstwy gleby. Zabezpieczają ją w znacznym stopniu w okresie lata, jesieni oraz zimy przed erozją wietrzną i wodną. By uczynić glebę bardziej zasobną w próchnicę, trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na bilans glebowej materii organicznej. Materia organiczna zawiera węgiel organiczny, który korzystnie wpływa na tworzenie struktury gruzełkowatej gleby, co bezpośrednio zmniejsza koszty uprawy, zużycie paliwa, skraca czas pracy oraz ogranicza zużycie części roboczych narzędzi i maszyn do uprawy gleby. Zasoby materii organicznej w glebie zubaża uprawa roślin w monokulturach. Na zwiększenie bilansu materii organicznej korzystnie wpływa uprawa roślin bobowatych i traw w mieszankach z roślinami bobowatymi oraz wprowadzanie do gleby nawozów naturalnych, jakimi są obornik i gnojowica, a także uprawa międzyplonów, które są w całości pozostawiane na polu. 

tekst i fot. dr inż. Waldemar Zielewicz

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 07/2024 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”