Mikroelementy wspierają przezimowanie zbóż

Jednym ze sposobów ochrony zbóż przed skutkami stresów spowodowanych niską temperaturą jest właściwe przygotowanie roślin do spoczynku zimowego poprzez prawidłowe odżywienie roślin potasem, chlorem, wapniem, a także mikroelementami.

W ostatnich latach wymarznięcia zbóż mają charakter lokalny, a skala uszkodzeń powodowanych działaniem niskich temperatur jest znacznie mniejsza w porównaniu do lat poprzednich. Działanie niskiej temperatury pogłębia się szczególnie w przypadku braku okrywy śnieżnej i dotyka głównie gatunków zbóż o większej wrażliwości.

Jęczmień i pszenica wrażliwsze

Zagrożenie wymarznięć występuje także przy wahaniach temperatur powietrza, ponieważ następujące po sobie okresy mrozów i odwilży osłabiają mrozoodporność, prowadząc do rozhartowania roślin. W konsekwencji zachodzących procesów dochodzi do wymarzania wrażliwszych gatunków, takich jak jęczmień i pszenica. Podczas hartowania roślin następują istotne zmiany w metabolizmie organicznych związków azotowych. Świadczy o tym zwiększenie zawartości białek rozpuszczalnych w wodzie oraz wzrost wolnych aminokwasów. Wskutek zakłócenia biosyntezy białka, zbyt duże nagromadzenie wolnych aminokwasów i amidów może sprzyjać rozwojowi patogenów. Rośliny akumulujące więcej suchej masy wyróżniają się jednocześnie największą mrozoodpornością.

Dobrze zahartować

Inną przyczyną wymarznięć zbóż może być połączenie kilku składowych, a mianowicie: niska temperatura, brak okrywy śnieżnej lub zbyt mała jej grubości oraz wystąpienie silnego wiatru. W takich warunkach zachodzi zjawisko wysmalania roślin. Wiatry wysuszają nadziemną część rośliny, która nie może uzupełnić niedoboru wilgoci z gleby, z powodu zamarznięcia wody glebowej i w konsekwencji tkanka roślinna pozbawiona wody więdnie, brunatnieje i zasycha. Ponadto niebezpieczeństwo wymarznięcia roślin wzrasta, gdy wiatry zdzierają górną warstwę gleby, powodując odsłonięcie węzła krzewienia. O przezimowaniu roślin decyduje kilka czynników, spośród których do najważniejszych należy zaliczyć: wykształcenie głęboko zalegającego systemu korzeniowego, wstępującego zimą w stan spoczynku fizjologicznego; gromadzenie w soku komórkowym dużej ilości cukrów i soli oraz zwiększenie gęstości właściwej cytoplazmy w celu obniżenia o kilka stopni temperatury zamarzania; eliminowanie z komórek substancji będących ośrodkami tworzenia się kryształków lodu, w wyniku czego woda może pozostawać w stanie przechłodzonym, lecz płynnym do temperatury –38ºC. Ochronna rola cukrów polega na zwiększeniu potencjału osmotycznego soku komórkowego, co obniża jego temperaturę krzepnięcia i zwiększa w komórce ilość wody związanej, niezdolnej do zamarzania. Podstawowym warunkiem zachodzącego procesu w roślinie jest dobre odżywienie potasem i umiarkowane odżywienie azotem w całym okresie wegetacji jesiennej.

tekst i fot. prof. UPP dr hab. Renata Gaj
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 10/2020 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”