Obornik pod ziemniak

Ziemniak wymaga nie tylko odpowiedniego nawożenia mineralnego, ale także organicznego.

Ziemniak charakteryzuje się specyficznymi wymaganiami wynikającymi między innymi z płytkiego rozmieszczenia systemu korzeniowego i dużej masy wytwarzanego plonu (nawet do 60 t bulw z ha). Wiąże się to z wysokimi potrzebami pokarmowymi, a przez to i z wymaganiami nawozowymi.

Zbilansuj nawożenie

Uprawa ziemniaka w szerokich rzędach i mechaniczna pielęgnacja powoduje wzrost mineralizacji materii organicznej, co przyczynia się do ubytku próchnicy w glebie. Współczynnik reprodukcji materii organicznej dla uprawy ziemniaka wynosi -1,40 t/ha, co oznacza, że dla zrównoważenia tego ubytku zużyć należy 3,6 t/ha suchej masy obornika.

Mając na uwadze wysokie wymagania nawozowe ziemniaka oraz obniżenie zawartości próchnicy w glebie, należy oprócz nawożenia mineralnego zadbać też o wprowadzenie odpowiedniej ilości materii organicznej, czy to w formie nawozów naturalnych (obornik, gnojowica, gnojówka), czy organicznych (kompost) lub nawozów zielonych i słomy. Trzeba przy tym pamiętać, aby w nawozach naturalnych nie dostarczać więcej niż 170 kg/ha azotu rocznie, co wynika z zapisu Ustawy o nawozach i nawożeniu.

Obornik daj jesienią

Obornik powinien być dobrze przefermentowany i pod ziemniaki należy zastosować go w dawce 25-30 t/ha. Wykorzystanie przez ziemniaki składników z obornika w pierwszym roku może wynieść do 50%, z czego azotu do 30% (ok. 45 kg N), do 30% fosforu (30 kg P2O5) i do 50% potasu (90 kg K2O). W uprawie ziemniaków obornik należy zastosować jesienią, gdyż rozkład i mineralizacja tego nawozu przebiegają powoli i wykorzystanie składników pokarmowych przy wiosennym dozowaniu może być mniejsze. Przewaga obornika jesiennego nad wiosennym, oprócz uzyskiwania wyższych plonów, wynika również z dotrzymania optymalnego terminu sadzenia oraz dokładniejszego i równomiernego sadzenia sadzarkami. Jesienne stosowanie obornika powinno się sprowadzać do zastosowania jednego z wariantów:

• bezpośrednio po zbiorze przedplonu wywózka obornika i wykonanie pogłębionej uprawy pożniwnej (10-12 cm), przykrywającej obornik i wyrównującej pole, oraz przed zimą wykonanie orki przedzimowej;

• uprawa pożniwna zakładająca przykrycie ścierni, przerwanie parowania gleby i zniszczenie chwastów, przed zimą orka głęboka z przyoraniem obornika;

• bezpośrednio po zbiorze przedplonu uprawa pożniwna i siew międzyplonu, skarmianie międzyplonu lub przyoranie wraz z obornikiem.

Część azotu w oborniku występuje w formie amonowej, która dość łatwo ulatnia się do atmosfery. Aby temu zapobiec, obornik po rozrzuceniu na polu należy wymieszać z glebą jeszcze w tym samym dniu. Jest to podstawowa reguła, która niestety bardzo często nie jest przestrzegana. Ograniczeniu strat azotu sprzyja również stosowanie obornika w dni bezwietrzne i pochmurne albo dżdżyste.

Gnojowicę daj wczesną wiosną

Gnojowica, czyli mieszanina kału i moczu, zawiera makroelementy i niezbędne w żywieniu roślin mikroelementy oraz materię organiczną. Z uwagi na brak słomy mieści się w niej tylko 6-8% suchej masy. Składniki mineralne zawarte w gnojowicy występują w formie bardziej przyswajalnej dla roślin niż zawarte w oborniku, stąd działanie następcze gnojowicy na rośliny nie przekracza z reguły 2 lat. Nie należy więc stosować jej w nadmiernych dawkach ze względu na bezpieczeństwo środowiska przyrodniczego, a zwłaszcza ochronę wód powierzchniowych i gruntowych. Najbardziej racjonalnym terminem dozowania gnojowicy, szczególnie na glebach lekkich, jest wczesna wiosna, a na glebach zwięzłych także jesień. Ustalając dawkę gnojowicy, przyjmuje się, że nie powinna przekraczać więcej niż 50-70% potrzeb pokarmowych roślin na azot, co powinno stanowić około 50 m3/ha gnojowicy bydlęcej lub około 40 m3/ha gnojowicy trzody chlewnej, która zawiera więcej, w porównaniu do bydlęcej, azotu ogólnego. W gospodarstwach, które nią dysponują, można ją polecać szczególnie pod ziemniaki przemysłowe jako wartościowy nawóz naturalny. Należy unikać nawożenia gnojowicą ziemniaków jadalnych, gdyż może to pogorszyć cechy jakościowe bulw.

Gnojówkę uzupełnij w fosfor

Gnojówka stanowi przefermentowany mocz zwierząt i jest nawozem potasowo-azotowym. Zawiera jedynie
znikome ilości fosforu, dlatego nawożąc nią, należy pamiętać o uzupełnieniu tego składnika. Pod ziemniaki najlepiej jest zastosować ją wiosną w dawce 20-30 m3/ha. Trzeba pamiętać,
że azot występuje w tym nawozie w całości w formie amonowej, łatwo dla roślin dostępnej, ale i łatwo ulegającej stratom do atmosfery. Dlatego po zastosowaniu gnojówki najlepiej natychmiast wymieszać ją z glebą. Jej działanie nawozowe ogranicza się do jednego roku.

Cenny, ale rzadki

Kompost jest nawozem organicznym otrzymanym przez tlenowy rozkład materii organicznej ułożonej w specjalnej pryzmie. Składniki kompostu stanowić mogą wszelkiego rodzaju odpadowe materiały organiczne. Najlepiej mieszać ze sobą materiały o dużym stosunku C:N (słoma, trociny, kora itp.) z materiałami o małym stosunku C:N (odchody zwierząt, fekalia, pomiot ptasi itp.). Przy produkcji kompostów wyjściowy materiał organiczny formuje się w pryzmy i utrzymuje przez kilka miesięcy, zapewniając napowietrzanie (kilkakrotne mieszanie masy organicznej) i wilgotność 60-70%. Materiał jest gotowy do użycia, gdy stosunek C:N kształtuje się na poziomie 30-20:1, a masa kompostowa zatraci strukturę wyjściowej substancji organicznej i stanie się jednolita. Ze względu na różnorodność użytych materiałów zawartość składników nawozowych w gotowym kompoście może się wahać w szerokim zakresie. Kompost wytworzony z biomasy roślinnej można zastosować pod ziemniaki w dawce do 40 t/ha.

Przyspiesz rozkład słomy

Słoma dostarcza niewielkie ilości składników pokarmowych w porównaniu do innych form nawozów, ale może być dobrym źródłem materii organicznej, pod warunkiem że zostanie rozdrobniona, najlepiej na odcinki poniżej 10 cm, i wymieszana z glebą natychmiast po zbiorze ziarna. Specyficzną cechą słomy jest szeroki stosunek C:N, wynoszący 80-100:1, podczas gdy w oborniku stosunek C:N waha się w granicach 20-25:1, zaś w glebie 8-12:1. Taki szeroki stosunek C:N w słomie po jej zastosowaniu może prowadzić do unieruchomienia azotu w glebie. Chcąc temu zapobiec oraz przyspieszyć rozkład słomy, należy zastosować dodatek azotu mineralnego (1 kg N na 100 kg przyorywanej słomy). Pozostawienie przeciętnego plonu słomy 5 t z 1 ha na polu i przyoranie po rozdrobnieniu wymaga więc dodatkowego nawożenia w wysokości 50 kg N/ha. Najlepiej zastosować na pociętą słomę mocznik lub gnojowicę. Dobre działanie przyspieszające rozkład słomy wykazują też wdrażane w ostatnich latach do praktyki rolniczej różnego rodzaju efektywne mikroorganizmy. Stosowanie do gleby mikroorganizmów dodatkowo wzmaga jej aktywność biologiczną i eliminuje procesy gnilne, rozpuszcza związki mineralne trudno dostępne dla roślin, może się też przyczynić do poprawy żyzności oraz struktury gleby.

Nawozy z międzyplonów

Alternatywną formę nawozu organicznego stanowić może zielona masa roślin uprawianych jako międzyplony. Godnym polecenia jest uprawa ziemniaków po przyorywanych międzyplonach ścierniskowych, czyli wysiewanych po zbiorze roślin zbożowych i przyorywanych jesienią tego samego roku. Nie zaleca się natomiast uprawy ziemniaków po międzyplonach ozimych, czyli wysiewanych jesienią i przyorywanych wiosną następnego roku, gdyż prowadzić to może do obniżenia plonu bulw ze względu na nadmierne przesuszenie gleby i możliwość opóźnienia terminu sadzenia. Oprócz dostarczania zielonej masy, rośliny międzyplonowe chronią glebę przed erozją wodną i wietrzną, przyczyniając się również do poprawy warunków fitosanitarnych w zmianowaniu roślin. Dodatkową korzyścią z uprawy roślin międzyplonowych jest jeszcze to, że dzięki głęboko sięgającemu systemowi korzeniowemu jest możliwe przemieszczanie makro- i mikroelementów z głębszych do wierzchnich warstw gleby. Warunkiem udania się międzyplonów ścierniskowych (uzyskanie możliwie największej masy zielonej roślin) jest:

• możliwie wczesny zbiór z pola rośliny przedplonowej;

• wysiew nawozów fosforowych i potasowych (na ścierń) i natychmiastowe przystąpienie do orki na głębokość 15-18 cm, najlepiej połączonej z narzędziem wyrównującym pole (brona, wał strunowy);

• wysiew roślin, np. łubinu czy peluszki z owsem w III dekadzie lipca, zaś gorczycy czy facelii w I połowie sierpnia oraz odpowiednia ilość opadów w sierpniu i wrześniu;

• dobór odpowiednich gatunków roślin, np. gorczycy, facelii, rzepaku ozimego, słonecznika jako roślin mniej zawodnych;

• odpowiednie nawożenie mineralne: 40-50 kg P₂O₅ i 60-80 kg K₂O na 1 ha oraz 60-90 kg N w przypadku uprawy roślin niebobowatych;

Międzyplony ścierniskowe należy przyorać późną jesienią, najlepiej po wystąpieniu pierwszych przymrozków.

Ilości składników wnoszonych w zalecanych dawkach nawozów naturalnych i organicznych przedstawiono w tabeli 1. i 2.

Oprócz wyżej wymienionych form nawozów naturalnych i organicznych źródłem zwiększenia zasobności gleby w związki próchniczne mogą też być różnego rodzaju gotowe preparaty huminowe, które oddziałując na właściwości fizyczno-chemiczne gleby, przyczyniają się do lepszego wzrostu systemu korzeniowego, a przez to wzrostu i rozwoju roślin oraz zwiększenia ich plonowania.

Mają korzystny wpływ

Nawozy naturalne i organiczne oprócz wzbogacania gleby w materię organiczną, utrzymującej żyzność gleby w przedziale długofalowym, zwiększają pojemność sorpcyjną gleby, są czynnikiem poprawiającym strukturę i pojemność wodną gleby, źródłem makro- i mikroelementów oraz energii dla drobnoustrojów. Przyczyniają się również do lepszego wykorzystania i wyższej efektywności nawozów mineralnych

tekst i fot. dr inż. Cezary Trawczyński

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB, Oddział Jadwisin Zakład Agronomii Ziemniaka

Artykuł ukazał się w wydaniu 08/2020 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”

Tabela 1. Ilości makroelementów dostarczane w nawozach wnoszących materię organiczną

Tabela 2. Ilości mikroelementów dostarczane w nawozach wnoszących materię organiczną