Opłacalność produkcji zbóż – wczoraj i dziś

Zboża należą do upraw strategicznych w Polsce. Obsiewana jest nimi ponad połowa gruntów ornych w kraju. Ich produkcja jest bardzo ważna, lecz charakteryzuje się bardzo zmienną opłacalnością, na którą gospodarstwa zwracają coraz większą uwagę.

Uprawa zbóż stanowi dla wielu gospodarstw podstawowe źródło dochodu. Temat ich opłacalności coraz częściej jest analizowany przez rolników, zwłaszcza w obecnym kryzysie, gdy ceny płodów rolnych znacząco spadły, zaś koszty produkcji stale rosną.

Znaczenie zbóż w rolnictwie

Gospodarstwa rolne, prowadząc produkcję rolniczą, dążą do uzyskania możliwie najlepszych wyników ekonomicznych. W tym celu zmierzają do takiego ukształtowania struktury produkcji, która z jednej strony pozwoli na zachowanie wymogów płodozmianu, z drugiej zaś na osiąganie satysfakcjonujących dochodów. Najważniejszą grupę roślin uprawnych w Polsce stanowią zboża, co wynika z ponad 68% ich udziału w strukturze zasiewów. Według danych GUS liczba gospodarstw rolnych zajmujących się uprawą zbóż w 2020 r. wyniosła 962,3 tys., tj. 88,3% ogółu gospodarstw rolnych, które zajmowały się uprawą ziemiopłodów. W 2021 r. udział zbóż w wartości towarowej produkcji rolniczej wynosił 13,7%, a w wartości towarowej produkcji roślinnej 33,2%. Ich rola jest istotna także z punktu widzenia handlu międzynarodowego. W 2021 r. udział zbóż w wartości eksportu produktów pochodzenia roślinnego wynosił 30,1%. Przychody z eksportu ziarna zbóż wyniosły w 2022 r. ponad 3 mld euro. W strukturze wolumenu wywozu ziarna zbóż (9,1 mln ton) 43% stanowiła kukurydza, 40% pszenica, 5% żyto i 3% jęczmień. Eksporterzy lokowali zboże przede wszystkim na rynku unijnym (72% wywiezionego ziarna, tj. 6,5 mln ton).

Według prognoz Komisji Europejskiej, powierzchnia uprawy zbóż w UE w 2023 r. w porównaniu z poprzednim rokiem wzrośnie o ok. 1%, osiągając 51,6 mln ha. Unijne zbiory zbóż mogą zwiększyć się o 8%, do blisko 288 mln ton, w tym pszenicy ogółem do ponad 138 mln ton (wzrost o 4%). Większe niż przed rokiem mogą być również zbiory kukurydzy (o 25%), żyta, jęczmienia (po 5%) i pszenżyta (o 3%).

Niepokój na rynku zbóż

Rynek zbóż w ostatnich miesiącach przykuwa znacznie większą uwagę niż w innych latach. Spowodowane jest to spadkiem cen zbóż, a także problemami z jego zbytem z powodu napływu ziarna zbóż z Ukrainy. Budzi to niepokój producentów rolnych, dla których uprawa zbóż często stanowi główne źródło dochodów. Kryzys dotknął wszystkie gatunki zbóż, obniżając ich ceny. Polskie gospodarstwa, w głównej mierze nastawione na produkcję zbóż, znacząco odczuwają spadek cen. Przekłada się to na ograniczenie, a czasem nawet na rezygnację z inwestycji w gospodarstwie. Sytuacja ta powoduje trudności w podejmowaniu decyzji produkcyjnych na kolejny sezon i skłania rolników do ograniczenia zobowiązań finansowych w gospodarstwie z powodu braku wiarygodnych prognoz cen zbóż w kolejnych latach.

dr hab. inż. Anna Nowak, prof. UP, mgr inż. Rafał Wnuczek

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

fot. Wnuczek

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”