Pierwsza dawka azotu w oziminach

Ilość aplikowanego azotu w nawozach mineralnych w tym terminie stanowi średnio 50% zapotrzebowania rośliny w systemie produkcji ziarna konsumpcyjnego, przy założeniu optymalnych warunków pogodowych, umożliwiających podział dawki azotu na trzy części.

Ustalając pierwszą dawkę N dla zbóż, należy mieć również na uwadze gatunek rośliny zbożowej i stan rozkrzewienia roślin. Wiosną każde zboże ozime znajduje się w innej fazie formowania elementów struktury przyszłego plonu ziarna. Żyto i jęczmień już jesienią osiągają stan, w którym ustaliła się liczba potencjalnych kłosów. Pszenica natomiast należy do zbóż krzewiących się zarówno jesienią, jak i wiosną. Dlatego nie można zbytnio przesadzać ze zwiększeniem dawki startowej azotu, gdyż nadmiar tego składnika prowadzi do wytwarzania przez pojedynczą roślinę nawet do kilkunastu pędów wegetatywnych. Nie jest to proces korzystny, ponieważ roślina, wyczerpując zasoby dostępnego azotu z gleby, wytwarza słabe źdźbła, na których nie jest zdolna ostatecznie zawiązać kłosów. Ponadto nadmierne rozkrzewienie pszenicy stwarza optymalne środowisko do infekcji i rozprzestrzeniania się chorób grzybowych. W praktyce oznacza to wzrost nakładów na ochronę chemiczną łanu. Przyczyny ograniczonej możliwości przekształcania się pędów wegetatywnych w kłosy są głównie natury fenologicznej. W warunkach polowych tylko pęd główny i ewentualnie jeden lub dwa boczne są dostatecznie dobrze odżywione azotem i fosforem, aby mogły przekształcić się w dorodne kłosy. Pszenica dobrze rozkrzewiona wiosną przy jednocześnie wczesnym ruszeniu wegetacji dysponuje długim okresem wzrostu wegetatywnego, a uruchamiający się azot glebowy zaspokaja znaczną część jej potrzeb pokarmowych. Pobranie azotu do końca fazy krzewienia nie przekracza 1/4 całkowitego pobrania tego składnika.

Gospodarka azotem w roślinie

Na wczesnym etapie rozwoju wegetatywnego odżywienie roślin azotem decyduje o potencjalnej liczbie kłosów. Zboża akumulują 60-80% potrzebnego azotu w okresie wzrostu wegetatywnego, natomiast w fazie nalewania ziarna zachodzi proces przemieszczania N z organów wegetatywnych (remobilizacja). Każda jednostka azotu zastosowana w danej fazie rozwoju pszenicy spełnia ściśle określone funkcje plonotwórcze, które ostatecznie limitują końcową liczbę kłosów, liczbę ziarniaków w kłosie, masę ziarniaków i zawartość w nich białka.

Nie bez znaczenia jest także dobór odpowiedniej formy azotu oraz sposób jego stosowania. Nadrzędna rola azotu w procesie powstawania plonu wynika z bezpośredniego związku tego składnika z metabolizmem węgla. Zależność tych dwóch składników należy rozpatrywać na dwóch poziomach: molekularnym i fizjologicznym rośliny. W przypadku umiarkowanego niedoboru azotu roślina wzmaga transport związków węgla do korzeni i tym samym zwiększa ich powierzchnię. Natomiast w warunkach optymalnego zaopatrzenia w azot roślina w większym stopniu nasila rozwój organów asymilacyjnych, głównie liści. Organy wegetatywne roślin są naturalnym źródłem azotu dla rozwijających się ziarniaków.

tekst i fot. prof. dr hab. Renata Gaj

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 02/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”