Pozyskaj tańsze białko z użytków zielonych

Sytuacja ekonomiczna skłania rolników do zainteresowania się bardziej efektywnym eksploatowaniem trwałych użytków zielonych i pozyskiwaniem z nich wartościowej paszy wykorzystywanej w żywieniu bydła mlecznego i opasowego.

Łąki i pastwiska są doskonałym miejscem produkcji pełnowartościowej paszy bogatej w białko i energię. Należy jednak pamiętać, że plon białka zależny jest od warunków siedliskowych, składu botanicznego runi oraz sposobu gospodarowania na użytkach zielonych. Największy udział w runi stanowią trawy, rośliny bobowate, a ich uzupełnieniem są zioła. Nowe odmiany hodowlane traw charakteryzuje wysoka zawartość białka, a także energii, jednak wykorzystanie ich pełnego potencjału plonowania i jakości pasz pozyskiwanych z nich uzależnione jest od zaspokojenia ich potrzeb w składniki mineralne, zwłaszcza w azot. Koniczyny i lucerna są bardziej zasobne w białko i bogatsze w związki mineralne, jednak zawierają mniej cukrów w suchej masie. Zioła występujące na użytkach zielonych pod względem składu chemicznego zbliżone są do roślin bobowatych, zawierają substancje czynne, które poprawiają walory smakowe runi, korzystnie wpływają na jej trawienie i poprawiają zdrowotność zwierząt.

Faza rozwojowa roślin

Skład chemiczny runi łąk i pastwisk zależy nie tylko od jej składu gatunkowego, ale w znacznym stopniu od fazy rozwojowej poszczególnych gatunków roślin, który zmienia się w okresie wegetacji. Rośliny reagują na zmiany temperatury powietrza i gleby, natężenie światła, uwilgotnienie oraz żyzność gleby. Z tych względów należy się liczyć ze znacznymi zmianami wartości pokarmowej runi łąk i pastwisk zbieranej wiosną, latem i jesienią. W okresie od maja do lipca poziom zawartości białka może obniżać się od 0,12 do 0,4% s.m. na dobę. Szybki spadek zawartości białka ogólnego w czasie jest charakterystyczny dla kupkówki pospolitej, stokłosy bezostnej i kostrzewy trzcinowej. Wiosną, w fazie dojrzałości pastwiskowej, zawartość białka w runi jest wystarczająca i wynosi ok. 15% w s.m. W żywieniu przeżuwaczy dolną granicą limitującą produkcję mleka i żywca jest zawartość 12% białka ogólnego w s.m. Decydujący wpływ na wartość pokarmową oraz strawność roślin ma stosunek zawartości białka, lipidów, cukrów, barwników roślinnych oraz składu mineralnego do zawartości węglowodanów strukturalnych, pektyn i lignin. W grupie traw pastewnych pod względem zawartości białka wyróżniają się takie gatunki jak: życica wielokwiatowa, życica trwała, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, wiechlina łąkowa, natomiast tymotka łąkowa, kostrzewa trzcinowa i kostrzewa czerwona gromadzą nieco mniejsze ilości białka.
Warto zauważyć, że odmiany późne dłużej niż odmiany wczesne utrzymują wysoką strawność. Szybki spadek zawartości białka wraz z rozwojem wegetatywnym roślin jest szczególnie widoczny dla kupkówki pospolitej, stokłosy bezostnej i kostrzewy trzcinowej w porównaniu do życicy trwałej.

tekst i fot. dr inż. Waldemar Zielewicz

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 11-12/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”