Problemy z mszycami wciąż aktualne

Problem mszyc i wirusów w jesiennych zasiewach zbóż ozimych jest już rolnikom doskonale znany. Obecnie potęgują go ograniczone możliwości zwalczania mszyc – wektorów wirusów, w tym brak od wielu lat insektycydowych zapraw nasiennych.

Do lat 90. ubiegłego wieku problem mszyc w uprawach zbóż ograniczał się do powodowanych przez nie strat bezpośrednich, powstających na skutek ich żerowania w okresie wiosenno-letniej wegetacji. Obecnie dużo większe ryzyko związane jest z pośrednią szkodliwością mszyc, czyli przenoszeniem przez nie wirusów w okresie wschodów ozimin.

Ich liczebność zależy od pogody

Rozwojowi mszyc na oziminach i tym samym infekcjom wirusowym sprzyjają: zmiany klimatu, intensyfikacja i wzrost powierzchni uprawy zbóż, monokultury zbożowe oraz coraz bardziej ograniczane możliwości ich zwalczania. Głównym sprawcą kłopotów jest mszyca czeremchowo-zbożowa, która spośród wszystkich mszyc mogących żerować na zbożach w okresie jesiennego wzrostu występuje najliczniej i powszechnie w całym kraju. Mszyce mogą pobierać i przekazywać wirusy żółtej karłowatości jęczmienia tylko podczas dłuższego żerowania w głębszych tkankach rośliny. Po pobraniu wirusa mszyce stają się jego nosicielami dożywotnio, przenosząc go stopniowo na kolejne zasiedlane rośliny. Źródłem wirusów są chwasty, na których mszyce żerują w okresie pomiędzy żniwami a wschodami ozimin. W ubiegłym sezonie obserwowano nieco mniejsze nasilenie mszyc w uprawach zbóż niż kilka lat wcześniej. Nie oznacza to jednak, że w tym roku nie pojawią się w dużym nasileniu – wszystko zależy od warunków pogodowych, szczególnie temperatury. W optymalnych warunkach (umiarkowanie ciepło i bez gwałtownych opadów) mszyce mogą w bardzo szybkim tempie zwielokrotnić swoją populację. Potrafią także przeżyć krótkie okresy przymrozków – nawet do -6°C. Wektorami wirusów są także inne gatunki mszyc, mniej lub bardziej licznie występujące jesienią na zbożach ozimych, jak np.: mszyca zbożowa, różano-trawowa czy kukurydziana.

Objawy wiroz pojawiają się wiosną

Mszyce mogą infekować zboża przez cały okres wegetacji. Jednak najgroźniejsze są infekcje jesienne, pochodzące z pierwszych nalotów mszyc, z uwagi na dłuższy okres koncentracji wirusa w roślinie. Choroba żółtej karłowatości jęczmienia (ang. BYDV) jest jedną z najczęściej występujących infekcji wirusowych zbóż, powodującą w skali światowej olbrzymie straty gospodarcze. W Polsce problem wirusów na oziminach na większą skalę pojawił około 30 lat temu, kiedy równocześnie zaczęto obserwować stopniowe zasiedlanie zasiewów ozimin przez mszyce w okresie jesieni. Początkowo to nowe zjawisko dotyczyło tylko południowo-zachodnich rejonów kraju, jednak po kilku latach infekcyjne mszyce i porażone plantacje ozimin stwierdzano już w całej Polsce.

dr inż. Przemysław Strażyński

prof. dr hab. Marek Mrówczyński

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań

fot. Strażyński

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 09/2022 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”