Problemy z ochroną rzepaku ozimego

Od prawie 30 lat trwa w UE proces wycofywania substancji czynnych (s.cz.), które mają negatywny wpływ na zdrowie człowieka i bezpieczeństwo środowiska naturalnego. Jedną z ważniejszych upraw, której zmiany dotyczą i mają poważny wpływ na jej ochronę, jest rzepak.

Aktualnie do ochrony rzepaku ozimego przed agrofagami zarejestrowanych jest w Polsce 745 ś.o.r., z czego największą grupę stanowią fungicydy, których jest 295, następnie herbicydy – 274, insektycydy – 110, moluskocydy i regulatory wzrostu – po 30 oraz zaprawy insektycydowe – 4 i fungicydowe – 2.

Ogólne zużycie s.cz. w rzepaku

W Polsce rzepak ozimy atakowany jest przez ok. 100 agrofagów. Zagrożenia gospodarcze, które powodują, wymagają przeprowadzania zabiegów ochronnych. Ich liczba w ostatnich latach stopniowo wzrasta. Aktualnie w Polsce na plantacjach rzepaku ozimego wykonuje się w sezonie średnio 11 zabiegów opryskiwania, w tym najwięcej (bo aż 3,92 razy) zwalcza się patogeny, chwasty redukuje się 3,35-krotnie, a szkodniki 3,05-krotnie. Z kolei regulatory wzrostu używa się 0,77-krotnie, natomiast moluskocydy stosowane są tylko 0,01 raza (tab. 1).

Według danych GUS, do ochrony rzepaku ozimego zużywa się u nas tylko 1,673 kg s.cz./ha – w tym najwięcej herbicydów, bo 0,911, fungicydów – 0,515, a najmniej insektycydów, bo tylko 0,145. W okresie przystąpienia Polski do UE w 2004 r. zużywano w rzepaku ozimym aż 2,290 kg/ha
s.cz., czyli od tego czasu nastąpiła redukcja o 0,617. Jest to wielkie osiągnięcie świadczące o podjęciu od początku działań prośrodowiskowych. W Polsce chemizacja produkcji rzepaku ozimego jest niska w porównaniu np. do ziemniaka, gdzie zużywa się 3,67 kg s.cz./ha, czyli 2 kg więcej.
Z kolei w buraku cukrowym stosuje się 2,67 kg s.cz./ha, czyli 1 kg więcej, a w pszenicy ozimej 1,32 kg s.cz./ha, więc tylko nieznacznie mniej niż
w rzepaku. 

Substancje czynne herbicydów

Aktualnie w Polsce do regulacji zachwaszczenia na plantacjach rzepaku ozimego zarejestrowane są 274 herbicydy. W najbliższych latach może zostać wycofana s.cz. imazamoks, która zawarta jest w 5 herbicydach, a także propyzamid występujący w 7 preparatach – stosowany od ponad 50 lat. Zmniejszenie liczby herbicydów wymusi na praktykach polepszenie poziomu agrotechniki, co jest zgodne z integrowaną ochroną roślin. Obecnie w Polsce najwięcej herbicydów zarejestrowanych jest do zwalczania gwiazdnicy pospolitej – 150 preparatów oraz przytulii czepnej – 151. Po kolejnej redukcji pozostanie ich odpowiednio 119 oraz 118. Do zwalczania tasznika pospolitego zalecane są obecnie 133 herbicydy, a zostanie ich 109. Maruna nadmorska ma rejestrację w 128 herbicydach, a zostanie ich 115. Samosiewy zbóż można zwalczać 95 preparatami, a pozostanie ich 61. Mak polny ma 78 rejestracji, a zostanie 56. Przetacznik perski można zwalczać 68 preparatami, a pozostanie ich 55. Chaber bławatek ma 64 rejestracje i w tym przypadku nastąpi redukcja o 4 preparaty. Bodziszek drobny ma 61 rejestracji, a zostanie 47 środków. Do zwalczania fiołka polnego jest zarejestrowanych 49 herbicydów, a redukcja będzie dotyczyła
5 środków (tab. 2.).

prof. dr hab. Marek Mrówczyński, dr hab. inż. Przemysław Strażyński,
Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 01/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”