Reagować w życie i pszenżycie

Lustracje przeprowadzone do połowy lutego na wybranych plantacjach pszenżyta nie potwierdziły występowania rdzy żółtej. Jednak ujawniły porażenie nibyźdźbeł przez sprawcę łamliwości źdźbła.

Dzięki długiej i ciepłej jesieni nawet bardzo późno założone plantacje żyta i pszenżyta wytworzyły odpowiedni „garnitur” liści przed kalendarzową zimą. Niestety, w kolejnych tygodniach nadal utrzymywała się dodatnia temperatura i rośliny ozime praktycznie nie miały okresu spoczynku zimowego. W związku z tym zboża ozime ciągle się rozwijały, tylko w wolniejszym tempie. Rozwijały się w takich warunkach także grzyby chorobotwórcze, które wczesną wiosną mogą szybko zwiększyć swój rozwój i szkodliwość. Nawet dla takich gatunków, jak żyto czy pszenżyto, mogą stanowić duże zagrożenie dla wiosennego rozwoju i plonowania.

Choroby się rozwijają

Powszechnie panuje przekonanie, że żyto należy do roślin w małym stopniu porażanych chorobami grzybowymi. Wprawniejsi obserwatorzy wiedzą, że jest to mit. Już minionej jesieni można było obserwować wzrost obecności na plantacjach mączniaka prawdziwego zbóż i traw. Obecnie objawy choroby są widoczne na starszych i młodszych liściach.

Poza tym przebieg pogody sprzyja porażeniu korzeni i pochew liściowych przez grzyby glebowe. W pierwszej kolejności wymienić należy grzyby z rodzaju Fusarium powodujące fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła i korzeni. Na życie obecna też jest rdza brunatna.

Gatunkiem, na którym choroby występują w mniejszym nasileniu, jest pszenżyto. Niemniej w połowie zimy można było zaobserwować obecność żywej grzybni mączniaka prawdziwego i fuzariozy liści. Ze względu na sprzyjającą temperaturę, obecność rosy i stałe uwilgotnienie gleby, na starszych liściach może już występować rdza żółta.
Objawy porażenia najłatwiej będzie można stwierdzić na odmianach wrażliwych (Palermo, Rotondo, Trismart, Panteon, Fredro, Maestozo, Tomko, Torino, Transfer i Subito). Lustracje przeprowadzone do połowy lutego na wybranych plantacjach nie potwierdziły występowania tej choroby. Jednak ujawniły porażenie nibyźdźbeł przez sprawcę łamliwości źdźbła.

Dotychczasowy przebieg pogody skłania ku temu, aby wczesną wiosną poważnie rozważyć przeprowadzenie zabiegu T1, zwłaszcza w intensywnej uprawie żyta i pszenżyta. Ważnymi chorobami, których dalszy rozwój należy przerwać, są łamliwość źdźbła oraz fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni. Przy okazji warto też uwzględnić zwalczanie mączniaka prawdziwego, chociaż jego sprawca potrafi kilka razy wrócić na daną plantację.

Podane w tabeli fungicydy do zwalczania chorób podstawy źdźbła w terminie T1 mogą skutecznie zwalczyć grzyby, które w fazie BBCH 29-32 porażają liście zbóż. Jednak na jedną ważną rzecz trzeba zwrócić uwagę, a mianowicie powinny to być fungicydy, w skład których wchodzi co najmniej jedna substancja czynna o działaniu układowym, np. epoksykonazol, protiokonazol, metrafenon, fenpropimorf, prochloraz, tetrakonazol lub tiofanat metylowy.

Od kilku lat wyraźnie zmieniają się warunki wegetacji roślin uprawnych. Przypuszczalnie jest to związane z nagłaśnianą zmianą klimatu. Oznacza to, że w wielu rejonach uprawy zbóż w środkowej części kraju – Lubuskie, Wielkopolskie, Kujawsko-Pomorskie i Łódzkie – przypuszczalnie wiosną i latem wystąpi susza. W takiej sytuacji zabieg w terminie T1 w uprawie żyta i pszenżyta okaże się najważniejszą ochroną przed chorobami grzybowymi i będzie wpływał na dalszą wegetację.

W części północnej i południowej kraju opady mniej zawodzą. Jeśli będą podobne, jak w poprzednich latach (nawet nieco mniejsze, ale o korzystnym rozkładzie), to ważniejszy dla plonowania będzie zabieg T2, który powstrzyma rozwój chorób na górnych liściach i kłosie. Niemniej także w tych rejonach warto wykonać zabieg T1 wczesną wiosną, jeśli aura nagle się nie zmieni.

prof. Marek Korbas

dr Joanna Horoszkiewicz-Janka
Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu

fot. Korbas

Tekst ukazał się w wydaniu 03/2020 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”