Soja w stresie

Ograniczony dostęp do wody hamuje przebieg kluczowych procesów fizjologicznych, takich jak fotosynteza i transpiracja, co negatywnie wpływa na wzrost i rozwój roślin, a w konsekwencji ogranicza plon i pogarsza jego jakość. W jakich okresach soja jest najbardziej wrażliwa na suszę?

Ze względu na wszechstronne wykorzystanie soja przoduje w światowej gospodarce rolnej jako główna roślina oleista. Pod względem powierzchni uprawy zajmuje czwarte miejsce na świecie (po pszenicy, ryżu i kukurydzy), a pierwsze wśród bobowatych. W Europie nie jest tak popularna (ok. 3% światowej produkcji), ze względu głównie na ograniczenia termiczne i świetlne (fotoperiod). Jest to roślina krótkiego dnia, o dużych wymaganiach cieplnych, dlatego uzyskanie satysfakcjonującego plonu w warunkach klimatu umiarkowanego nie jest proste. Dodatkowo pojawiają się problemy związane z niedoborami wody w glebie (okresowe susze), które w ostatnich latach występują coraz częściej i trwają coraz dłużej. Duży udział gleb lekkich i bardzo lekkich w Polsce, które charakteryzują się małą pojemnością wodną sprawia, że trwale zagrożonych suszą jest ok. 35% gruntów ornych.

Przystosowana do niedoboru wody

Soja jest rośliną o umiarkowanych wymaganiach wodnych i dość dobrze znosi krótkie okresy posuszne, do czego jest genetyczne przystosowania. Ma owłosione liście, łodygi, a nawet strąki, dzięki czemu ogranicza nadmierne parowanie wody oraz palowy, głęboko sięgający system korzeniowy, który umożliwia pobieranie wody z głębszych warstw gleby. Dodatkowo liście soi w czasie dużego promieniowania słonecznego ustawiają się równolegle do padających promieni słonecznych, dzięki czemu ograniczone jest nagrzewanie roślin i parowanie wody. W porównaniu z krajowymi gatunkami roślin bobowatych, takimi jak np. bobik czy groch można stwierdzić, że soja jest bardziej odporna na suszę.

Straty plonu nasion soi spowodowane niedoborem wody zależą od fazy rozwojowej, w której rośliny narażone były na stres suszy, czasu trwania i nasilenia stresu.

prof. dr hab. Mariola Staniak, dr inż. Katarzyna Czopek
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach

fot. Staniak

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 07/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”