Użytki przemienne – długa lista korzyści

Krótkotrwałe (przemienne) użytki zielone zakładane są na gruntach ornych na okres od jednego roku do czterech lat, wykorzystując do wysiewu na nich najbardziej wartościowe gatunki traw pastewnych oraz roślin bobowatych. Dlaczego krótkotrwałe użytki zielone są tak ważne dla gospodarstwa?

Przede wszystkim stanowią ważny element płodozmianu, przerywając monokultury zbożowe. Użytkowanie na takich stanowiskach mieszanek trawiasto-bobowatych przez okres kilku lat sprawia, że ulega poprawie żyzność gleby oraz jej stan fitosanitarny redukując zachwaszczenie kolejnych upraw. Po likwidacji mieszanek bobowato-trawiastych w glebie pozostawiana jest duża masa resztek korzeniowych oraz wiązanego azotu przez bakterie z rodzaju Rhizobium, wpływających korzystnie na jej strukturę, zawartość materii organicznej, przepuszczalność wody i plonowanie roślin następczych.

Krótki okres, a wiele korzyści

Krótkotrwały użytek zielony pełni także rolę ekologiczną zapobiegając erozji gleby oraz ograniczając wymywanie składników mineralnych w głąb gleby. W gospodarstwach utrzymujących bydło mleczne i opasowe, posiadających zbyt małą powierzchnię trwałych użytków zielonych, użytki przemienne wykorzystywane są jako dodatkowe źródło paszy. Zastosowanie mieszanek bobowato-trawiastych daje podwójną korzyść, możliwe jest znaczne ograniczenie zużycia pasz treściwych w dawkach pokarmowych stosowanych w żywieniu przeżuwaczy oraz ograniczenie nawożenia azotem lub możliwość całkowitej rezygnacji z jego stosowania podczas użytkowania mieszanki. W zależności od kompozycji gatunkowej wysianej mieszanki pozyskujemy dużą masę zielonki, którą możemy przeznaczać bezpośrednio do spasania lub zakonserwować ją w postaci kiszonki lub sianokiszonki. W ostatnim roku użytkowania takiej mieszanki użytek można przeznaczyć do wypasu dla zwierząt, które swoimi odchodami również będą użyźniały glebę. Należy podkreślić, że użytki przemienne wykorzystuje się znacznie intensywniej niż trwałe, a liczba pokosów przy racjonalnym ich nawożeniu nawozami mineralnymi i naturalnymi może sięgać czterech, a przy sprzyjającym rozkładzie opadów w okresie wegetacji nawet pięciu pokosów. Z tych względów zakładanie i użytkowanie krótkotrwałych użytków zielonych cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród rolników. Zagrożeniem dla uzyskania odpowiednich efektów może być jedynie długotrwały brak opadów po wysiewie mieszanki lub ich niekorzystny rozkład w okresie jej użytkowania.

Dopasuj mieszankę do potrzeb

W zależności od rodzaju gleby, na jakiej chcemy założyć przemienny użytek zielony, musimy dobrać odpowiednie gatunki, które powinny występować w takiej mieszance. Nie każdy gatunek traw nadaje się do mieszanki na użytki przemienne. Rośliny wysiewane w mieszance na tak krótki okres powinny charakteryzować się szybkim tempem kiełkowania i wzrostu, a pełnię plonowania osiągać już w pierwszym lub drugim roku użytkowania. Poznanie charakterystyki poszczególnych gatunków oraz ich wymagań siedliskowych pozwala uniknąć błędu zakupu nieodpowiedniej mieszanki do warunków glebowych, jakie występują w naszym gospodarstwie. Skład gatunkowy mieszanek dedykowanych na użytki krótkotrwałe jest zdecydowanie uboższy w porównaniu z mieszankami komponowanymi na trwałe użytki zielone, które wykorzystywane są w gospodarstwach przez znacznie dłuższy okres.

tekst i fot. dr inż. Waldemar Zielewicz
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”