Wapnuj użytki zielone

Według szacunków ARiMR 40-50% użytków zielonych o łącznej powierzchni 1,1 mln ha wymaga wapnowania z powodu zbyt niskiego pH gleby.

Przyjmuje się, że prawidłowe pH gleby na łąkach i pastwiskach powinno wynosić 5,5-6,5, natomiast jego spadek poniżej 4,5 oznacza konieczność wapnowania. Wyniki analiz glebowych wskazują, że w 2020 r. z ogólnej liczby przebadanych próbek gleb użytków zielonych w KSChR ok. 34% posiadało odczyn bardzo kwaśny (pH<4,5) lub kwaśny (pH 4,5-5,5), odczyn lekko kwaśny (pH 5,5-6,5) miało 35%, odczyn obojętny (pH 6,5-7,2) wykazywało 19%, a 12% próbek posiadało odczyn zasadowy (>7,2).

Odpowiedni odczyn gleb

Zaniechanie wykonywania analiz i sprawdzania odczynu gleby oraz regularnego wapnowania użytków zielonych skutkuje spadkiem plonów oraz wzrostem kosztów produkcji. W miarę obniżania się pH gleby zmniejsza się przyswajanie składników mineralnych takich jak: N, P, K, S, Ca i Mg. Pogorszeniu ulega struktura gruzełkowata, zwiększa się zasklepienie gleby i hamowanie rozwoju systemu korzeniowego roślin. Gleby o kwaśnym odczynie szybciej ulegają erozji, a rośliny porastające użytki zielone są bardziej podatne na stres termiczny i wilgotnościowy oraz narażone są częściej na porażanie przez choroby grzybowe. Wapnowanie jest więc niezbędne dla tworzenia odpowiednich warunków glebowych sprzyjających stymulacji rozwoju systemu korzeniowego roślin.

Można zobaczyć objawy

Pomocną metodą rozpoznania poziomu zakwaszenia gleb użytków zielonych jest regularna ocena stanu runi. Zabieg regulujący odczyn gleby powinno się przeprowadzić, gdy w runi dochodzi do takich zjawisk jak: placowe wypadanie gatunków typowych dla zbiorowiska, kiedy pozostała roślinność łąkowa charakteryzuje się powolnym wzrostem w okresie wiosennym i słabym odrastaniem po kolejnych pokosach. Gatunki roślin bobowatych obecne jeszcze w runi wykazują niską nodulację (małą ilość brodawek na korzeniach). Z roku na rok postępuje spadek plonu runi, niezależnie od warunków pogodowych. Na coraz większych powierzchniach pojawiają się w runi gatunki tolerujące zakwaszenie gleby (kłosówka miękka, szczawie, skrzyp polny, skrzyp błotny). Skutkiem zbyt niskiego pH gleby jest pogorszenie dostępności dla roślin fosforu z gleby i stosowanych nawozów. W niektórych siedliskach glebowych pojawiają się u roślin fioletowe przebarwienia liści jako objawy niedoboru fosforu. Głównym czynnikiem ograniczającym wzrost systemu korzeniowego roślin jest duża koncentracja toksycznego glinu (Al3+) i manganu (Mn2+) oraz pojawiające się w glebie i roślinach niedobory molibdenu, wapnia i magnezu.

Przyczyny zakwaszenia gleb

Do głównych przyczyn zakwaszania gleb użytków zielonych można zaliczyć wymywanie wapnia i magnezu w głąb gleby, a także wynoszenie wapnia wraz z plonem runi przeznaczanym na pasze dla zwierząt. W wyniku zebrania 30 ton zielonej masy z użytków zielonych wynoszone jest od 45 do 48 kg Ca z 1 hektara. Dodatkowo stosowanie nawozów azotowych i potasowych oraz częsta aplikacja gnojowicy na użytkach zielonych prowadzi do obniżenia pH gleby. Z nawozów azotowych w największym stopniu zakwasza glebę siarczan amonu, a w następnej kolejności mocznik, saletra amonowa i saletrzak. Dla neutralizacji zakwaszającego działania tych nawozów przyjęto odpowiednie równoważniki CaCO₃.

tekst i fot. dr inż. Waldemar Zielewicz

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 10/2024 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”