Zadbaj o zdrowy kłos pszenicy

Nadchodzi czas kłoszenia i kwitnienia pszenicy. Rolnicy będą podejmować ważne decyzje dotyczące ochrony kłosa. Od nich w dużej mierze zależeć będzie ilość i jakość zebranego ziarna.

Utrzymanie kłosów w dobrej zdrowotności i zielonych górnych liści pszenicy, w celu jak najdłuższego utrzymania fotosyntezy, jest kluczem do wykorzystania w pełni jej potencjału plonotwórczego.

Groźną chorobą kłosa jest septorioza plew

Sprawcą jest grzyb Stagonospora nodorum. Objawy można obserwować od najwcześniejszych faz rozwojowych. Najbardziej szkodliwa jest jednak infekcja kłosów. Dlatego bardzo ważna jest znajomość objawów chorobowych występujących już na liściach, bo dzięki prawidłowej diagnostyce można w odpowiednim czasie ocenić potencjalne zagrożenie kłosów. Istotne jest, aby potrafić rozróżnić symptomy septoriozy plew od objawów septoriozy paskowanej czy brunatnej plamistości liści. Należy pamiętać, że tylko septorioza plew zagraża kłosom pszenicy ozimej. Stąd wiedza ta jest bardzo potrzebna, aby całkowicie świadomie podejmować w okresie kwitnienia pszenicy najbardziej optymalne rozwiązania.

Objawy na liściach

Septorioza plew na liściach występuje początkowo w postaci małych, ciemnobrązowych zmian, które zazwyczaj mają żółtą obwódkę. Z biegiem czasu stają się soczewkowate lub eliptyczne z ciemnobrązowymi środkami. Wnętrze nekrozy zmienia kolor na jasnobrązowy, a na jej powierzchni można zaobserwować małe ciemnobrązowe struktury wielkości główki szpilki, ułożone w nieregularny wzór. Są to piknidia grzyba. To właśnie one są bardzo ważną cechą diagnostyczną, dzięki której można odpowiednio ocenić, jaki grzyb jest sprawcą tych objawów. W przypadku brunatnej plamistości liści na powierzchni plam nigdy nie obserwuje się piknidiów, a w przypadku septoriozy paskowanej piknidia są czarne, większe i regularnie ułożone wzdłuż nerwów liści.

Symptomy na plewkach

Czarnobrunatne nekrotyczne plamki występują również na plewkach. Zaczynają pojawiać się już po wykłoszeniu pszenicy lub w późniejszych fazach jej rozwoju. Nekrozy mogą występować również na dokłosiu. Silnie porażone kłosy w łanie mają barwę brązową z odcieniem fioletu. W końcowej fazie dojrzewania na plewkach rozwijają się piknidia. Charakterystyczną cechą jest to, że ciemne nekrozy zajmują najpierw górną, a następnie dolną część plewek. Jest to ważna cecha diagnostyczna pozwalająca odróżnić objawy septoriozy plew od symptomów fuzariozy kłosów. W przypadku fuzariozy kłosów objawy chorobowe zaczynają się u nasady
plewek.

Dużym zagrożeniem jest fuzarioza kłosów

Objawy fuzariozy kłosów to zwykle przedwczesne wybielenie całego kłosa lub tylko kilku kłosków. Jeśli osadka jest zainfekowana, to wszystkie kłoski znajdujące się nad miejscem zakażenia przedwcześnie starzeją się z powodu niedostatecznego zaopatrzenia w wodę i składniki odżywcze. Różowe lub łososiowe sporodochia z zarodnikami konidialnymi oraz warstwą grzybni pojawiają się na zakażonych plewach podczas utrzymującej się wysokiej wilgotności, już po kilku dniach od infekcji.

Jest kilku sprawców

Fuzarioza kłosów jest jedną z ważniejszych chorób pochodzenia grzybowego pszenicy. Wywoływać ją mogą różne gatunki grzybów rodzaju Fusarium. W Polsce głównymi sprawcami są:
F. avenaceum, F. culmorum i coraz częściej izolowane gatunki F. graminearum oraz F. poae. Gatunek F. avenaceum występuje zwykle na terenach o średniej rocznej temperaturze powietrza 5-15°C i umiarkowanych opadach deszczu 500-1000 mm rocznie, jednakże grzyb ten wykazuje znaczną tolerancję na temperaturę i wilgotność. F. culmorum jest również tolerancyjny na zmienne warunki termiczne, chociaż szkodliwość tego grzyba dla zbóż jest większa w wyższych temperaturach. F. graminearum występuje zwykle w regionach o klimacie ciepłym, ze średnią roczną temperaturą powyżej 15°C, ale powszechnie występuje także w krajach o klimacie umiarkowanym, w okresach wegetacyjnych charakteryzujących się wyższymi temperaturami i dużą wilgotnością. Choć powszechnie wiadomo, że rozwojowi fuzariozy kłosów sprzyjają opady deszczu i wysoka wilgotność powietrza,
to według różnych autorów F. poae może kolonizować kłosy zbóż nawet przy suchej pogodzie.

tekst i fot. dr Agnieszka Mączyńska

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Oddział Sośnicowice

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 05/2024 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”