Zmiany klimatu kontra presja agrofagów

Zmiana klimatu jest obecnie uznawana za jedno z najpoważniejszych wyzwań, jakie stoją przed środowiskiem i gospodarką żywnościową. Zmieniający się klimat nie tylko przynosi ekstremalne zjawiska pogodowe, ale także prowadzi do pojawiania się nowych szkodników oraz nasilenia presji ze strony już istniejących agrofagów.

Ostatnie lata przynoszą nam coraz więcej nietypowych zjawisk pogodowych. Łagodne zimy, deficyt opadów oraz fale upałów stają się normą. Te zmiany klimatyczne są wyzwaniem dla rolnictwa, które bezsprzecznie oddziałuje na klimat, a jednocześnie jest pod jego wpływem. Nawet osoby mniej zainteresowane zauważają, że sezon wegetacyjny się wydłuża, pojawiają się nowe patogeny, a liczebność szkodników rośnie, migrując na nowe obszary. To tylko niektóre z efektów ocieplenia klimatu. Adaptacja do tych nowych warunków jest nieunikniona. Zmiany klimatu nieuchronnie wpłyną na rolnictwo, niosąc ze sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje.

Konsekwencje dla rolnictwa

Zmiany klimatu wywierają coraz bardziej widoczne wpływy na rolnictwo, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie. W kontekście bezpośrednich skutków, szczególnie istotna jest dostępność roślin do zasobów wodnych w odpowiedniej ilości i czasie. Pokrywa śnieżna stanowi istotny magazyn wody, a zmniejszenie jej grubości, skrócenie czasu występowania ma znaczący wpływ na zasobność gleby w wodę niezbędną do wiosennego kiełkowania. Śnieg topniejąc na wiosnę, pozwala na stopniowe przenikanie wody w głębsze warstwy gleby, zasilając w ten sposób wody podziemne. Ograniczone zasilanie wód podziemnych w okresie wiosennym prowadzi do występujących później niskich stanów wód w rzekach i długotrwałej suszy. Zjawisko suszy jest wzmacniane przez zmniejszenie sum opadów w miesiącach letnich, wzrost średniej temperatury i liczby dni upalnych. Występowanie deszczy nawalnych, które szybko odpływają z powierzchni gruntu, dodatkowo nasila problem. Te czynniki zmniejszają dostęp roślin do zasobów wodnych, co powoduje niższą wydajność upraw. Nieodpowiednie zasoby wodne w glebie wpływają na procesy zachodzące w niej. Skutkuje to np. pogorszeniem struktury gleby, spadkiem zawartości próchnicy czy obniżeniem żyzności. Takie zjawiska nasilają następnie zjawiska erozyjne. Poprzez zmiany klimatu, wydłuża się okres wegetacji roślin, co przyspiesza wiosenne prace polowe. Z ociepleniem wzrasta też znaczenie upraw ciepłolubnych, co może otworzyć nowe możliwości dla rolników.

Istotne zagrożenie szkodnikami

Klimatyczne zmiany przynoszą ze sobą wzrost aktywności szkodników. Wyższe temperatury sprzyjają rozwojowi, odżywianiu i rozmnażaniu owadów. Pojawiają się one na uprawach wcześniej, pozostają dłużej i rozwijają się szybciej, co prowadzi do większej liczby pokoleń. Ciepła i sucha pogoda jest idealna dla większości owadów, co zwiększa ich szkodliwość. Niektóre gatunki, które wcześniej nie miały większego znaczenia gospodarczego, teraz występują liczniej na uprawach. Łagodne zimy, które obecnie są coraz częstsze, pozwalają szkodnikom przetrwać trudniejsze warunki i żerować aż do pierwszych przymrozków. Prognozowane łagodniejsze zimy umożliwią szkodnikom przetrwanie chłodniejszych okresów. Agrofagi dostosowują się do wzrostu koncentracji CO₂ oraz temperatury, co sprzyja rozwojowi inwazyjnych gatunków i patogenów, które dotąd nie były obecne w Polsce. Rośliny rodzime są narażone na większy stres środowiskowy, co uczyni je bardziej podatnymi na szkodniki i choroby. Zmiany klimatyczne sprzyjają rozprzestrzenianiu się nowych gatunków bakterii, grzybów i szkodników, co utrudnia ich zwalczanie.

tekst i fot. mgr inż. Martyna Kotecka

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 04/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”