Znaczenie międzyplonów

O powodzeniu uprawy międzyplonów decyduje w największym stopniu przebieg pogody (ilość i rozkład opadów) podczas kiełkowania nasion mieszanki i w początkowym okresie wegetacji. Gatunki roślin w mieszankach wysiewanych w międzyplonie powinny być odporne na niekorzystne warunki środowiskowe, w szczególności na suszę.

Do roślin bardziej odpornych na deficyt wody w glebie należą: facelia, seradela oraz słonecznik. Warunki glebowo-klimatyczne na większości obszaru naszego kraju sprzyjają uprawie międzyplonów, wyjątkiem są północne rejony Polski i tereny podgórskie. Średnia długość okresu wegetacyjnego roślin występujących w mieszankach międzyplonów wynosi od 60 do 95 dni. Zadowalające rolnika plony biomasy mieszanek międzyplonów można uzyskać w okresie od lipca do września przy średniej temperaturze powietrza wyższej niż 12°C oraz sumie opadów w tym okresie od 140 do 160 mm. 

Działanie strukturotwórcze na glebę

Głównym celem uprawy mieszanek roślin w międzyplonach jest poprawa struktury gleby. Działanie na glebę posiadają zarówno części nadziemne – jako mulcz pozostawiany i chroniący wierzchnią warstwę gleby, jak i masa korzeniowa odgrywająca dużą rolę w drenażu profilu glebowego. W zależności od rodzaju gleby należy dobrać odpowiednie gatunki roślin, które zapewnią nam pożądane oddziaływanie na glebę. Na glebach ciężkich, takich jak gliny i iły, rośliny mają utrudniony wzrost z powodu zbytniego ubicia gleby i małej przepuszczalności powietrza i wody. Poprawa ich właściwości fizycznych przez wprowadzanie roślin w międzyplonie polega na rozluźnieniu jej głębszych warstw przez ich głęboki system korzeniowy. Należy wybierać rośliny głęboko korzeniące się, które zostawią przestrzenie powietrzne po obumarciu oraz miejsce na gromadzenie się wody. Gatunkami, które dysponują intensywnie rozrastającymi się korzeniami, są łubiny i lucerny.  Penetrują one zagęszczoną glebę i pozostawiają kanały w glebie, które mogą być wykorzystane przez rośliny następcze do szybkiego rozwoju własnych korzeni. Innymi gatunkami zalecanymi do rozluźnienia gleb ciężkich są: wyka, rzepa ścierniskowa, rzepik ozimy, lucerna, olejarka abisyńska czy rzodkiew melioracyjna. Właśnie ten ostatni z wymienionych gatunków szybko rośnie i przez szerokie liście w części nadziemnej efektywne konkuruje z chwastami. Gatunek ten wykształca cylindryczne, podłużne korzenie, które wrastają głęboko w glebę, zyskując określenie „naturalnego narzędzia uprawowego”. W USA rolnicy uprawiają rzodkiew w systemie strip-till wysiewając ją jesienią siewnikiem punktowym w pasach przyszłych rzędów kukurydzy, a w międzyrzędziach wysiewany jest owies. W kolejnym roku wiosną wykonywany jest siew punktowy kukurydzy bezpośrednio na rozluźnionych i użyźnionych przez rzodkiew rzędach. 

tekst i fot. dr inż. Waldemar Zielewicz
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 07/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”