Burak cukrowy w walce o wodę i plon

Niedobór wody i wysokie temperatury coraz częściej i dotkliwiej obniżają plonowanie buraka cukrowego. W jaki sposób można je ograniczyć?

Głównym celem działań rolnika powinno być dążenie do zmagazynowania maksymalnych ilości wody w glebie, ograniczenie ich strat do minimum oraz maksymalnego jej wykorzystania przez rośliny. Składa się na to całokształt zabiegów, który zaczyna się długo przed siewem buraka cukrowego na danym polu.

Dbaj o pH i materię organiczną

Podstawowym zabiegiem wpływającym na wzrost systemu korzeniowego buraka cukrowego jest utrzymanie optymalnego odczynu gleby – pH 6,0-7,2. Gdy pH jest dużo niższe, to wzrost systemu korzeniowego jest znacznie ograniczony przez szkodliwe działanie jonów glinu (Al³⁺) oraz manganu (Mn²⁺). Słabszy system korzeniowy mniej sprawnie pobiera wodę i składniki pokarmowe przede wszystkim z głębszych warstw gleby. Kontrolowanie pH gleby należy prowadzić regularnie, co najmniej raz na 4 lata w OSChR. W razie potrzeby wapnowanie przeprowadza się pod przedplon buraka, którym najczęściej są zboża.

W wielu gospodarstwach podstawowym źródłem materii organicznej jest słoma zbóż i rzepaku. Odznacza się ona wieloma zaletami, a w kontekście ograniczania skutków suszy trzeba zwrócić uwagę na trzy aspekty. Pierwszy – jest ona poważnym magazynem wody, który może zgromadzić olbrzymie jej ilości. Drugi – jest ona źródłem potasu, który biorąc udział w regulacji gospodarki wodnej roślin, ogranicza wpływ suszy. Ocenia się, że ponad 1/3 próbek gleby zbadanych w OSChR odznacza się bardzo niską lub niską zasobnością w potas, a są to zasobności niedopuszczalne, szczególnie pod burak. Trzeci – słoma zawiera w formie fitolitów krzem, który również korzystnie wpływa na niedobór wody.

Źródłem materii organicznej mogą być również rośliny uprawiane w międzyplonach ścierniskowych. Niestety, zużywają one znaczne ilości wody i w ten sposób pogłębiają jej deficyt w glebie. Szczególnie dużo wody pobiera gorczyca biała. Wszyscy rolnicy, którzy ją uprawiali w międzyplonach, widzieli, jak pozostawia wysuszoną glebę i ile paliwa trzeba zużyć, aby ją przyorać. Dlatego uważam, że uprawa międzyplonów ścierniskowych w rejonach i w latach o częstym występowaniu suszy jest pod burak cukrowy niecelowa.

Troskliwa uprawa

Aby ograniczyć straty wody z gleby, trzeba wykonywać przemyślane zabiegi uprawowe. Walkę o wodę w glebie należy rozpocząć natychmiast po zbiorze zbóż, które są najczęstszymi przedplonami dla buraka. Określenie „natychmiast” trzeba rozumieć dosłownie, to znaczy jak najszybciej po zjeździe kombajnu z pola. W wyjątkowych tylko sytuacjach przeprowadzenie uprawy pożniwnej można opóźnić. Do uprawy pożniwnej należy używać różnych agregatów ścierniskowych, które skutecznie mieszają słomę z glebą, w odróżnieniu od pługa. Wschodzące chwasty i samosiewy zbóż należy systematycznie niszczyć, aby nie dopuścić do zużywania przez nie cennej wody. W przypadku uprawy orkowej ostatnim zabiegiem jesienią jest orka przedzimowa, która powinna pozostawić rolę wyrównaną, co ułatwia wiosną równomierne obsychanie pola i wcześniejszy siew.

tekst i fot. dr hab. inż. Arkadiusz Artyszak, prof. SGGW

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 11-12/2022 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”