Jak sprzątnąć słomę z pola?

Niezależnie od wielkości gospodarstwa, słomę najlepiej zbierać w formie sprasowanej. Wybór technologii zależy głównie od powierzchni zbioru i wyposażenia w maszyny.

Zakup prasy jest ekonomicznie uzasadniony w gospodarstwach, w których rocznie zbiera się materiały objętościowe z powierzchni około 30 ha. W małych gospodarstwach posiadanie własnej maszyny do zbioru słomy czy siana nie jest opłacalne, bardziej racjonalne jest zlecenie takiej usługi. Jeśli jednak rolnicy decydują się na własny sprzęt, bo zależy im na terminowym zbiorze słomy czy siana, warto pomyśleć o możliwości jego szerszego wykorzystania. Wykonywanie usług sąsiadom pozwoli na zmniejszenie kosztów eksploatacji.

W małą kostkę

W gospodarstwach, w których słoma pokombajnowa i siano zbierane są z kilku lub kilkunastu hektarów, do zbioru wykorzystywane są jeszcze prasy kostkujące wysokiego stopnia sprasowania (tzw. mała kostka). Wiązki słomy są najczęściej zbierane ręcznie, co sprawia, że wydajność takiej technologii jest mała i wymaga dużych nakładów pracy na jej zwiezienie i zmagazynowanie. Aby ograniczyć nakłady pracy ręcznej, można zamontować do prasy ślizg prosty transportujący wiązki z kanału prasy na środek transportowy (wyposażenie dodatkowe za dopłatą). Jednak to rozwiązanie sprawdza się wtedy, gdy powierzchnie pól są równe, bez kolein i bruzd. W przeciwnym przypadku pracownik układający wiązki na przyczepie będzie miał duże problemy z utrzymaniem równowagi i dobrym ułożeniem szybko podawanych balotów. Redukowanie prędkości roboczej nie jest wskazane, ponieważ zmniejszeniu ulega obciążenie prasy i maszyna zaczyna wtedy głośniej pracować. Dodatkowo obniża się wydajność zbioru i rosną jego koszty.

Zbiór słomy pokombajnowej prasą wysokiego stopnia sprasowania daje możliwość zagęszczenia jej w szerokim zakresie od 60 do 200 kg/m3 oraz związania w baloty o długości od 30 do 130 cm. Tak więc parametry wiązek można dostosować do indywidualnych wymagań i potrzeb. Ważnym czynnikiem zapewniającym bezproblemową pracę maszyny oraz prawidłowe wiązanie balotów jest również jakość sznurka. Sznurek do tego typu pras powinien być jednakowej grubości na całej długości i zalecanej przez producenta prasy wytrzymałości na zrywanie. Oszczędności w zakupie tańszego sznurka mogą się okazać całkowicie nieopłacalne, ponieważ przerwy w pracy maszyny i zmniejszenie jej wydajności będą kosztowały dużo więcej. Problem będą też stanowiły niezwiązane baloty.

W bele cylindryczne

Bardziej wydajny i mniej pracochłonny jest zbiór słomy prasami zwijającymi. Ten sposób jest obecnie powszechnie stosowany zarówno w małych, jak i dużych gospodarstwach. Jest w pełni zmechanizowany, a więc całkowicie eliminuje pracę ręczną. Na wyposażeniu gospodarstw są już obecnie środki techniczne umożliwiające załadunek, transport i ułożenie stert z bel cylindrycznych. Prasy zwijające cieszą się dużym uznaniem rolników z powodu wielu zalet: prosta konstrukcja, łatwy zbiór słomy i siana, niezawodność oraz możliwość wykorzystywania do zbioru zielonek na kiszonkę. Dzięki szerokiemu zastosowaniu, zwiększa się ich roczne wykorzystanie i maleją koszty użytkowania. Słoma uformowana w bele cylindryczne jest też mniej wrażliwa na wpływ czynników atmosferycznych i może być zbierana z pola na wiele sposobów, z wykorzystaniem różnych środków technicznych, np. nośnikiem bel zawieszanym na trzypunktowym układzie zawieszenia ciągnika. Jest to metoda o małej wydajności i może mieć zastosowanie w mniejszych gospodarstwach, które nie posiadają innych środków technicznych, a zlecają usługę zbioru słomy prasą zwijającą. Zaletą jest to, że zwózkę słomy może wykonać jedna osoba. Dobrym rozwiązaniem, które umożliwia w pojedynkę sprawne zebranie bel z pola, ich transport oraz składowanie, jest wykorzystywanie wózków samozaładowczo-stertujących, tzw. zbieraczy bel. Są to przyczepy niskopodwoziowe z możliwością załadunku i rozładunku. Mają również możliwość pionowego stertowania bel. Częstym rozwiązaniem stosowanym w praktyce podczas zbioru bel cylindrycznych jest wykorzystanie ładowaczy czołowych lub ładowarek oraz skrzyniowych przyczep rolniczych. Ładowacz jest wtedy wyposażony w specjalny chwytak do bel cylindrycznych, chwytak wielofunkcyjny lub widły. Czasami wykorzystywane są też widły do obornika, w których demontowana jest część zębów w celu łatwiejszego nabijania bel oraz ich układania. Najkorzystniejszym rozwiązaniem do transportu bel słomy są przyczepy typu platformowego, których konstrukcja jest najlepiej dostosowana do przewozu tego typu materiałów. Duża powierzchnia platformy pozwala jednorazowo załadować znacznie większą liczbę bel niż na przyczepy skrzyniowe.

W dużą kostkę

Na zbiór słomy z największą wydajnością pozwalają prasy wysokiego stopnia prasowania formujące prostopadłościenne bele wielkogabarytowe, tzw. dużą kostkę. Technologia ta jest stosowana najczęściej w dużych gospodarstwach, które posiadają ciągniki o większej mocy z ładowaczami czołowymi lub ładowarki. Do transportu dużych kostek najlepiej jest wykorzystywać przyczepy platformowe o dużej powierzchni ładunkowej oraz możliwości regulowania długości platformy. Zbiór słomy tą technologią jest też oferowany przez firmy świadczące usługi dla rolnictwa i może być wykonywany w mniejszych gospodarstwach w sytuacji planowanej sprzedaży słomy dla firm wykorzystujących biomasę do produkcji energii lub podłoży do produkcji grzybów. Prasowanie w tzw. dużą kostkę pozwala wówczas jednorazowo przewieźć większą masę słomy transportem samochodowym. Przed jej zbiorem warto wiedzieć, na jakiej wysokości od powierzchni drogi jest podłoga środków transportowych. Wówczas zamawiając usługę, można wybrać prasę formującą bele o wysokości, która pozwoli najlepiej wykorzystać przestrzeń ładunkową środków transportowych, nie przekraczając dopuszczalnej wysokości 4 m. Najczęściej wartości tego parametru wynoszą 70 lub 90 cm. Szerokość bel prostopadłościennych wynosi 80 lub 120 cm, natomiast długość można regulować w zakresie od 0,5 do 3 m.  

Należy pamiętać, że na stopień sprasowania wpływają: rodzaj zbieranej słomy, wilgotność oraz udział w słomie wsiewek motylkowych. Dlatego stopień sprasowania wyregulowany do zbioru słomy z pszenżyta może się okazać zbyt duży przy zbiorze słomy z mieszanki (np. jęczmień z owsem), czy też odpowiednio przy zbiorze słomy suchej, a następnie o większej wilgotności.

tekst i fot. dr hab. Ireneusz Kowalik

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Artykuł ukazał się w wydaniu 07/2020 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”