Międzyplony – ratunek dla gleb

Międzyplony ścierniskowe w przeszłości traktowane były przede wszystkim jako źródło dodatkowej paszy w gospodarstwie. Obecnie, gdy podstawową rośliną w żywieniu bydła jest kukurydza, ich znaczenie polega na tym, że spełniają bardzo ważną rolę w utrzymaniu żyzności gleby, ekologizacji rolnictwa oraz zwiększenia bioróżnorodności agrofitocenoz, poprzez wzrost liczby gatunków uprawianych w rotacjach zmianowań.

Celem nadrzędnym uprawy międzyplonów jest zapobieganie w okresie letnio-jesiennym wymywaniu z gleby składników pokarmowych, przede wszystkim azotu (formy azotanowej), fosforu, potasu, magnezu, wapnia i innych. Rośliny międzyplonowe pobierają je z gleby i wiążą w swoich tkankach, i tym samym zapobiegają eutrofizacji wód w rzekach, jeziorach oraz innych zbiornikach wodnych. Składniki pokarmowe wymyte z pól uprawnych przyczyniają się do wzrostu zasolenia rzek, co skutkuje rozwojem złotych alg, które w lecie ubiegłego roku spowodowały masowe śnięcie ryb w Odrze i innych akwenach.

Proces wymywania azotu w głąb profilu glebowego najintensywniej zachodzi wiosną i jesienią na glebach pozbawionych roślinności. Międzyplony wydłużają okres przykrycia gleby, co ogranicza wymywanie azotu, a w konsekwencji przenikanie tego składnika do wód gruntowych. Według IUNG – PIB w Puławach roczne straty azotu z tego powodu w warunkach klimatycznych Polski szacuje się na 120 kg N/ha.

Oddziaływają na glebę

Udane międzyplony produkują na hektarze kilka ton suchej masy, której wartość nawozowa jest duża. Zależy to od gatunku uprawianych roślin i sposobu uprawy. Z literatury wynika, że facelia błękitna w międzyplonie ścierniskowym może wydać plon suchej masy 6,9 t/ha, tj. ekwiwalentny dla 26,7 t/ha obornika, a słonecznik zwyczajny przy plonie suchej masy 7,4 t/ha zgromadził tyle składników pokarmowych, co znajduje się w 28,5 t/ha obornika. Z suchej masy roślin międzyplonowych powstaje w glebie próchnica, i to chyba jest ich najważniejsza rola. Rośliny bobowate: groch, łubiny, bobik, wyka, wysiane w międzyplonie ścierniskowym i współżyjąc z bakteriami brodawkowymi, pozostawiają po sobie znaczne ilości azotu w glebie. W badaniach autora sprzed kilkunastu lat groch w Arendzie Charbielin na urodzajnej glebie pod koniec października zgromadził aż 167 kg N/ha. Warto wspomnieć, że azot nagromadzony przez bakterie brodawkowe występuje w formie organicznej i nie jest wymywany z gleby.

Międzyplony, okrywając powierzchnię gleby, chronią ją przed promieniami ultrafioletowymi, które są zabójcze dla mikroorganizmów mineralizujących materię organiczną gleby i tworzących próchnicę. W dobrze wyrośniętym międzyplonie gleba samoistnie odtwarza strukturę gruzełkowatą.

tekst i fot. dr Władysław Kościelniak

doradca rolny

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 06/2023 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”