Nawożenie kształtuje jakość bulw ziemniaka

Nawożenie jest jednym z elementów agrotechniki mającym podstawowe znaczenie nie tylko w kształtowaniu wielkości plonu, ale i jakości bulw ziemniaka, na co obecnie zwraca się coraz większą uwagę.

W zależności od rodzaju zastosowanego składnika nawozowego w różnym stopniu kształtowane mogą być określone cechy jakości bulw.

Wszystkie są ważne

Azot zwiększa wielkość bulw i zawartość białka w bulwach. Wysokie dawki azotu zmniejszają natomiast zawartość skrobi i suchej masy w bulwach, zwiększają zawartość azotanów, opóźniają dojrzewanie roślin ziemniaka,
co może być przyczyną wzrostu uszkodzeń mechanicznych bulw podczas zbioru i zwiększonych strat w czasie ich przechowywania. Wysoki poziom nawożenia azotem może mieć także niekorzystny wpływ na sypkość bulw i ciemnienie miąższu po ugotowaniu. Nawożenie potasem ogranicza ciemnienie miąższu bulw po ugotowaniu, zwiększa zawartość skrobi i witaminy C oraz poprawia sypkość bulw. Nawożenie fosforem natomiast przyspiesza rozwój i dojrzewanie bulw oraz zwiększa odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru i ograniczenie ich strat podczas przechowywania (tab. 1.).

Należy jednak być świadomym roli i funkcji nie tylko podstawowych składników (NPK) stosowanych w nawożeniu, ale i pozostałych, zarówno makroelementowych drugorzędowych (Mg, Ca, S), jak i mikroelementowych, również decydujących o odżywianiu ziemniaka, i w odpowiednim zakresie stosować je w nawożeniu.

Magnez – jest jednym z podstawowych składników chlorofilu i stąd warunkuje wiele procesów enzymatycznych w roślinie, w tym przebieg fotosyntezy, decyduje o zawartości witaminy C i skrobi.

Wapń – wpływa na tworzenie silnego systemu korzeniowego, a bulwy ziemniaka dobrze odżywione wapniem mają gładszą skórkę, są mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne i lepiej się przechowują.

Siarka – dobre zaopatrzenie roślin przyczynia się do wzrostu zawartości białka i poprawy walorów smakowych bulw.

Mangan – jeden z ważniejszych pierwiastków biorących udział w procesie przemiany materii w roślinach ziemniaka. Skutkiem niedoboru tego mikroelementu może być opóźnienie kwitnienia roślin, zmniejszenie zawartości białka, witaminy C i skrobi. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w mangan może się przyczynić również do wzrostu porażenia bulw parchem zwykłym.

Cynk – wchodzi w skład niektórych enzymów regulujących oddychanie oraz  bierze udział w syntezie chlorofilu. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w cynk wpływa niekorzystnie na zawartość białka i cukrów.

Bor – współdecyduje o prawidłowym rozwoju stożka wzrostu i reguluje proces kwitnienia. Na bulwach z objawami niedoboru tego składnika skórka staje się ciemniejsza, w porównaniu do bulw dobrze odżywionych, a w miąższu mogą występować różnego rodzaju plamistości.

Miedź – wpływa na przemiany azotu w roślinie, przyczynia się do wzrostu zawartości białka i redukcji azotanów.

Żelazo – bierze udział w syntezie chlorofilu i procesie fotosyntezy,
metabolizmie kwasów nukleinowych oraz redukcji azotanów.

Azot stosuj rozsądnie

Z reguły w praktyce najczęściej spotyka się przypadki stosowania nadmiernych dawek azotu mineralnego, co wynika z faktu, że jest to składnik najbardziej plonotwórczy. Badania przeprowadzone na glebie lekkiej w IHAR–PIB oddział Jadwisin wykazały, że cechy jakości bulw najkorzystniej kształtowały się przy dawce azotu mineralnego 100 kg/ha (tab. 2.). Stosowanie azotu mineralnego na glebie lekkiej w dawce powyżej 100 kg/ha N może już być przyczyną obniżenia zawartości skrobi, suchej masy i witaminy C w bulwach oraz wzrostu ciemnienia bulw po ugotowaniu. Z kolei wrażliwość na uszkodzenia mechaniczne oraz straty w okresie przechowywania wyraźnie wzrastały po przekroczeniu dawki azotu 120 kg N/ha (tab. 3.).

Korzystaj z wyników badań

Na przykładzie badań polowych przeprowadzonych w IHAR–PIB oddział w Jadwisinie w różnych latach wykazano, że zarówno podstawowe nawozy mineralne NPK oraz nawozy wzbogacające glebę w związki próchniczne (alternatywne nawozy organiczne) stosowane doglebowo, jak i nawozy stosowane w formie dolistnego dokarmiania w różnym stopniu kształtowały jakość bulw ziemniaka (tabele 4., 5. i 6.). Generalnie wykazano, że nawozy wieloskładnikowe z zawartością siarczanowej formy potasu (Agravita, Kemira Solanum, Eurofertil) korzystniej oddziaływały na zawartość skrobi w bulwach niż nawozy wieloskładnikowe z chlorkową formą tego składnika (Polifoski).

Pod wpływem zastosowania nawozu Rosahumus uzyskano znaczny wzrost udziału bulw dużych, o średnicy powyżej 60 mm w strukturze plonu (o 7% w stosunku do obiektu kontrolnego) oraz niewielki wzrost zawartości witaminy C w bulwach, natomiast po dodaniu nawozu Naturvital Plus stwierdzono przyrost o 4% bulw dużych w strukturze plonu, wzrost zawartości skrobi i witaminy C oraz obniżenie poziomu azotanów w bulwach w porównaniu do kontroli.

Wykazano, że dolistne dokarmianie w różnym stopniu, w zależności od zastosowanego preparatu, może się przyczyniać do wzrostu udziału bulw dużych w strukturze plonu, zawartości skrobi oraz witaminy C w bulwach.

Nawożenie opierać należy na analizie gleby i obserwacji roślin w okresie wegetacji. Kompleksowe, pełne zaopatrzenie roślin w łatwo dostępne składniki pokarmowe decyduje bowiem o prawidłowym przebiegu procesów fizjologicznych, co przekłada się bezpośrednio między innymi na uzyskanie odpowiedniej jakości bulw.

Tabela 1. Wpływ NPK na cechy jakości bulw   

Tabela 2. Wpływ wzrastających dawek azotu na wybrane cechy jakości bulw (lata 2014-2018)

dr inż. Cezary Trawczyński
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB, Oddział Jadwisin Zakład Agronomii Ziemniaka

Artykuł ukazał się w wydaniu 09/2020 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”