Nawożenie zbóż ozimych

Przystępując do nawożenia zbóż ozimych należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na wymagania agrochemiczne poszczególnych gatunków roślin zbożowych.

Kluczową rolę w przypadku każdej rośliny uprawnej pełni odczyn gleby. Pszenica wymaga gleb o odczynie od lekko kwaśnego do zasadowego, zasobnych w składniki pokarmowe oraz liściastego przedplonu (rzepak, burak cukrowy). Natomiast żyto najlepiej rośnie na glebach o odczynie lekko kwaśnym. Toleruje też stanowiska kwaśne o umiarkowanej zasobności w składniki pokarmowe. Pszenżyto dobrze plonuje w słabych stanowiskach dla pszenicy i dobrych dla żyta. Ze względu na dominujący udział zbóż w strukturze zasiewów rośliny te są przedplonami dla większości upraw. Regulacji odczynu dokonuje się najczęściej po zbiorze zbóż, przed kolejnymi jesiennymi zasiewami. W wielu gospodarstwach zgromadzone nawozy wapniowe przygotowane są już do stosowania na pryzmach. Najlepszy agrotechnicznie termin wapnowania wynika z częstotliwości uprawy roślin o małej tolerancji na zakwaszenie. Dlatego zabieg ten przeprowadza się najczęściej pod zboża. Wapnowanie jest zabiegiem przywracającym podstawowe funkcje gleby. Zabieg ten należy traktować jako istotny czynnik warunkujący utrzymanie stanów równowagi procesów biogeochemicznych
w glebach uprawnych. Wprowadzone do gleby wapno nawozowe stymuluje aktywność mikroorganizmów glebowych, zwiększając mineralizację głównie frakcji labilnej węgla. Wapno stabilizując związki próchniczne gleby, zwiększa tym samym sekwestrację dwutlenku węgla w glebie. Wzrost zawartości próchnicy trwałej prowadzi do powstawania agregatów glebowych, co tym samym skutkuje zwiększoną retencją wód opadowych. W konsekwencji wielorakiego oddziaływania wapnowania na właściwości gleby zwiększa się jej potencjał produkcyjny, a jednocześnie zmniejsza się ujemne oddziaływanie na środowisko. Regulacja odczynu gleby jest jednym z najlepszych sposobów zwiększenia przyswajalności fosforu z rezerw glebowych oraz stopnia jego wykorzystania z nawozów fosforowych.

Niezbędny fosfor

Spośród czterech gatunków zbóż ozimych dwa, tzn. żyto i jęczmień osiągają pełnię krzewienia już jesienią, a zatem w tej fazie niezbędnym składnikiem promującym powstanie silnych źdźbeł jest fosfor (P). Dla dwóch pozostałych gatunków, a więc pszenicy i pszenżyta faza krzewienia przypada na okres jesienno-zimowo-wiosenny, a więc zapotrzebowanie tych gatunków na fosfor będzie nieco mniejsze. Reakcja roślin zbożowych na nawożenie fosforem i potasem (K) najczęściej rozpatrywana jest tylko w kontekście dawki. W mniejszym stopniu odnosi się do terminu stosowania, a w jeszcze mniejszym do doboru nawozu. Biorąc pod uwagę anomalie pogodowe występujące w ostatnich sezonach wegetacyjnych, szczególną uwagę należy zwrócić na dobre zaopatrzenie roślin w P i K w całym okresie wegetacji. Rośliny dobrze odżywione tymi składnikami są bardziej tolerancyjne na działanie czynników stresowych, takich jak susze, wysoka temperatura i choroby.

tekst i fot. prof. dr hab. Renata Gaj
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 08/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”