Nicienie szkodzą uprawom ziemniaka

W glebach Polski znaleziono dotąd cztery gatunki mątwików z rodzaju Globodera. Dwa z nich – mątwik ziemniaczany i mątwik agresywny – to ważne szkodniki upraw ziemniaka, które mogą obniżyć jakość i wielkość plonu bulw nawet o 80%. Dlatego podlegają regulacjom prawnym.

Obydwa gatunki rozwijają się na roślinach z rodziny psiankowatych: ziemniaku, pomidorze, oberżynie i lulku czarnym. Ponadto mątwik ziemniaczany żeruje na daturze i psiance słodkogórz. Obserwacje ich rozwoju wykazały wewnątrzgatunkowe zróżnicowanie i na tej podstawie wyodrębniono tzw. patotypy. Wśród populacji występujących w glebach na obszarze Europy wydzielono pięć patotypów mątwika ziemniaczanego (Ro1-Ro5) i trzy mątwika agresywnego (Pa1-Pa3). W glebach Polski wykazano obecność Ro1 oraz Ro5, z przeważającym udziałem patotypu Ro1.

Wykryć sprawcę

Mątwiki nie wywołują charakterystycznych objawów na częściach nadziemnych roślin. Na ich obecność może jedynie wskazywać wystąpienie skupisk roślin gorzej rosnących, karłowatych, z objawami więdnięcia, ze słabiej rozwiniętymi i pożółkłymi liśćmi. Ponieważ nie są to objawy specyficzne dla żerowania nicieni, bezpośrednim dowodem obecności mątwików są samice nicieni ulokowane na korzeniach lub wyizolowane z gleby cysty. Samice o charakterystycznym kulistym kształcie można zobaczyć na powierzchni korzeni przez lupę o dwu-, trzykrotnym powiększeniu. W przypadku mątwika ziemniaczanego mają złoty kolor, a mątwika agresywnego są mleczno-białe. Określenie gatunku mątwika na podstawie cyst jest trudne i pracochłonne. Ze względu na podobieństwo morfologiczne występujące między gatunkami wymagane jest zastosowanie technik mikroskopowych oraz metod molekularnych.

Ocenić zagrożenie

Zagrożenie, jakie mogą stwarzać mątwiki w uprawie ziemniaka, związane jest z ich liczebnością. Wskaźnikiem jest liczba cyst przypadająca na jednostkę objętości gleby oraz ich kondycja.

Cysty mogą pozostawać w glebie nawet przez 20 lat, jednak prawidłowo prowadzone uprawy będą zawierały niewielką liczbę żywych i zdolnych do infekcji osobników.

tekst i fot. dr hab. Renata Dobosz

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 11-12/2021 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”