Soja i słonecznik – duet, który zmienia polskie pola

Obecnie rolnictwo stoi przed wyzwaniami, które jeszcze kilkanaście lat temu wydawały się odległe: zmiany klimatyczne, wzrost zapotrzebowania na białko roślinne, transformacja energetyczna i potrzeba bardziej zrównoważonych systemów żywnościowych. W tym kontekście soja i słonecznik odgrywają szczególnie ważną rolę. Są źródłem cennego oleju roślinnego i białka, a ich znaczenie gospodarcze i społeczne wciąż rośnie.

Soja, znana jako „królowa roślin strączkowych”, jest fundamentem globalnej produkcji pasz dla zwierząt. Jednak jej znaczenie wykracza poza hodowlę i coraz częściej staje się podstawą żywienia człowieka. Wraz z popularyzacją diet roślinnych i rosnącym rynkiem żywności wysokobiałkowej zapotrzebowanie na produkty sojowe, tj.: tofu, napoje roślinne czy izolaty białkowe, dynamicznie wzrasta. Naukowcy i hodowcy pracują nad odmianami bardziej odpornymi na suszę i przystosowanymi do warunków klimatycznych Europy Środkowej. W Polsce zainteresowanie uprawą soi rośnie, a w dłuższej perspektywie może to uniezależnić rolników od importu i poprawić bilans białkowy krajowego rolnictwa.

Rynek soi

Jeszcze na początku br. ceny soi pozostawały wysokie (397 EUR/MT w styczniu), a to za sprawą ograniczonych dostaw z Ameryki Południowej. Jednak wysokie zbiory soi doprowadziły do szybkiego spadku cen na skutek rekordowej podaży z Brazylii oraz dużego wolumenu ze Stanów Zjednoczonych. Rynek soi bardzo uzależniony jest od azjatyckiego popytu na ten surowiec. Dlatego, wyjątkowo duże zakupy dokonane przez Chiny m.in. w Argentynie, również przyczyniły się do zachwiania rynku i rekordowo niskich cen soi (349 EUR/MT w sierpniu).

Chiny w 2025 r. pozostają największym odbiorcą tego surowca na świecie, odpowiadając za około 61% importu z Ameryki Południowej, Argentyny czy Urugwaju. Wygląda na to, że pozycja soi na rynku będzie mało stabilna, a w dłuższej perspektywie jej konsumpcja wzrośnie zwłaszcza w Azji i Afryce. Na początku października Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych przedstawiło zestawienie cen soi, które w zależności od regionu kształtowały się w granicach 1370-1530 zł/t.

Słonecznik – więcej niż olej

Choć słonecznik od lat dostarcza wartościowego oleju, dziś postrzegany jest także jako surowiec energetyczny do produkcji biodiesla i cenny składnik pasz. Rośnie popyt na zdrowe oleje roślinne, co napędza rozwój upraw. Głównym wyzwaniem pozostają choroby i szkodniki, ale nowe odmiany coraz lepiej sobie z nimi radzą. Rosnące dostawy produktów słonecznikowych zwiększają konkurencyjność dla śruty sojowej na kluczowych rynkach, takich jak Unia Europejska, Indie czy Chiny. W Polsce uprawa słonecznika staje się coraz bardziej popularna, jednak firm skupujących nasiona jest niewiele. Jeszcze kilka lat temu areał zasiewów nie przekraczał 10 tys. ha, ale sukcesywnie wzrasta. Dla przykładu w ub. roku rolnicy zdecydowali się na uprawę tego gatunku na 56 tys. ha, chociaż w 2023 r. był on większy o ok. 10 tys. ha.

tekst i fot. prof. UPP dr hab. inż. Agnieszka Faligowska
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Cały tekst można przeczytać w wydaniu 11-12/2025 miesięcznika „Nowoczesna Uprawa”